سریال «اِندِوُر»؛ رازگشاییِ آگاتاکریستی‌وار از جنایتهای مرموز

با احترام به سرآمدان ادبیات پلیسی جنایی دنیا از ادگار‌آلن‌پو و دشیل‌همت گرفته تا آرتور‌کانن‌دویل و ژرژسیمنون، برای نگارنده، آگاتا‌کریستی همیشه در اوج و دست‌نیافتنی بوده. «ملکه جنایت» فارغ از ظرافت‌ها و لطافت‌های زنانه، چنان ریتم‌ و روالی به جنایات و آدمکشی‌ها می‌بخشید و گره افکنی‌های استادانه‌ای در روایت‌هایش داشت که حتی مواجهه با آنها روی کاغذ هم، در گذر سالها همچنان مو به تن آدم سیخ می‌کند.

حالا سریال «اِندِوُر»  Endeavour برای من بشدت و در بسیاری از اپیزودهایش، یادآور لحن و سبک آگاتا‌کریستی است و گویی به آن تنه می‌ساید.

کارآگاهی کم‌تجربه، اما بشدت باهوش 

معرفی می‌کنم؛ یک کارآگاه کم‌تجربه، اما بشدت باهوش، دقیق و تا حدود زیادی کاریزماتیک به نام اِندِوُر‌مورس که بزودی به استعداد خاص او در رمزگشایی از پرونده‌های پیچیده جنایی، ایمان خواهید آورد.

سریال درام جنایی و معمایی انگلیسی «اندور»، روایتهایی متأخر (از حیث زمان ساخت) از پلیس جوانی به نام مورس است که خیلی از مخاطبان ایرانی، دوران کهنسالی او را با سریال نوستالژیک «بازرس‌مورس» با بازی جان‌تاو، پخش شده در تلویزیون خودمان به خاطر می‌آورند. ضمن آنکه از همین سریال هم اپیزودهایی به عنوان «فیلم‌سینمایی» اخیراً روی آنتن صدا‌وسیما رفته است! 

نقش اندور را شان‌ایوانز، بازیگر ۴۳ ساله انگلیسی بازی کرده است. او در حالی به یک ایستگاه پلیس در آکسفورد گسیل می‌شود که سالها قبل در همان شهر، تحصیل می‌کرده. حالا در محل کار جدید، همه به او به چشم جوانک موقرمز به درد نخور، نچسب، خودپسند و گستاخی نگاه می‌کنند که حدش، همان گروهبانی ساده است. غافل از اینکه طولی نمی‌کشد او به مدد نبوغ سرشار و ذکاوتش در حل پرونده‌های جنایی اعم از قتل، دزدی و ...، همکارانش را حسابی به چالش می‌کشد. او حتی با سماجت عجیبی موی دماغ برخی مأموران و مافوقهای فاسدش می‌شود. در هر قسمت شاهد حل یک پرونده هستیم و خط قصه‌ای کلی نیز دنبال می‌شود که شامل روابط مورس با اهالی آکسفورد، همکاران و البته دختران زیبای مورد علاقه‌اش است! 

مورس نشانه‌هایی از بی‌تفاوتی، قدرت تحلیل و عبوسی خانم‌مارپل و تفاخر، نکته‌سنجی و رندانگی پوآرو را با ویژگی‌های دیگری همچون آشنایی با نمادها، آثار ادبی و موسیقایی و جسارت در ورود به مناطق ممنوعه در هم آمیخته و شخصیتی از خود ارائه می‌دهد که نمونه‌اش در سریال‌های کارآگاهی کمتر یافت می‌شود. او حتی گویی نوعی از علاقه مدام به جنس مخالف و قدرت جذب را از جیمز‌باند به عاریت گرفته تا در جریان مأموریتهایش از این رفتار نیز بهره‌ای به نفع روایت ببرد! مردم‌گریزی و انزوا‌طلبی عارفانه او و البته تواضع بعضاً ساده‌لوحانه‌اش، ناهمگونیِ روی اعصابی با مقتضیات حرفه‌اش دارد که اغلب برای ایجاد تعادل در این باره تلاش می‌کند. چهره انگلیسی شان‌ایوانز با تشخصی که کاراکتر تودار او تداعی می‌کند، موجب می‌شود تا آرام‌آرام در جایگاه نقش اول سریال، نزد مخاطب پذیرفته شود. در این مورد حتی لجاجت‌ها و رفتارهای ضداجتماعی او نیز به جهت تعهد بالای کاری‌اش، گاه از سوی پرسنل پاسگاه پلیس و دوستان، به ناگزیر مورد اغماض قرار می‌گیرد!

خود او  در مصاحبه‌ای، جذابیت ماندگار «اندور» را ناشی از کیفیت داستان‌ها و ظرفیت بیننده برای درگیر شدن با شخصیت مورس می‌داند و ادامه می‌دهد عمداً مورس با بازی جان‌تاو را تماشا نکرده، چون می‌خواسته با نگاهی تازه به سراغ شخصیت برود.

یک مشت شخصیت همدلی‌برانگیز

در این بین ارتباط اندور با بازرس فِرِد‌تِرزدِی با بازی درخور راجر‌آلام، به جهت حمایت پدرانه‌ای که در دل سیستم رانت‌پذیر و ناسلامت پلیس وقت انگلستان از او می‌کند، نقش عمیقی در شکوفایی قابلیت‌هایش و دفاع از قالب رفتاری روشنفکر او در برابر حسادتهای حقیرانه برخی از همکارانش دارد. تِرزدِی چه زمانی که در راستای تثبیت جایگاه اندور تلاش می‌کند و چه اوقاتی که ناگزیر از کله‌شقی‌های او به تنگ می‌آید یا نصیحت شنیدن از او را تاب نمی‌آورد و رودررویش می‌ایستد، در پس نگاهش نقش حمایتگر دارد. تِرزدِی حتی در گذر از نوسان‌هایی از جمله تنزل رتبه و بُر‌خوردن با چند پلیس فاسد، همچنان کارآگاه جاافتاده، اصیل و قابل اعتماد قصه است. بویژه آنکه به نظر بدش هم نمی‌آید وقتی پای مورس به خانه او باز می‌شود و مورد توجه دختر جوانش جوآن (با بازی سارا‌ویکرز) قرار می‌گیرد، درباره پیوستن همیشگی او به جمع خانواده‌اش خیال‌پردازی کند! 

جیم‌استرانگ (با بازی بازیگر بریتانیایی، شان‌ریگبی) از رفقای همکار مورس، دیگر حامی او در فراز و نشیب‌های  حرفه‌اش محسوب می‌شود. گروهبان نسبتاً مرموزی که ظاهراً به واسطه ارتباطاتش در پشت‌پرده، برای بقای مورس کم کوشش نمی‌کند. 

پزشک بخش کالبد‌شکافی ایستگاه پلیس (با بازی جیمز‌برادشاو) از دیگر کاراکترهای سریال است که بر خلاف وجوه دلخراش تخصص مذکور، مردی صلح‌طلب و همراه است و در اکیپ شخصیتهای سمپات «اندور»، بخوبی جای خود را با کدها و نظریه‌هایی راهگشا، باز کرده است.

در نهایت با چطور سریالی طرفیم؟!

بی اغراق هر قسمتِ ۹۰ دقیقه‌ای این سریال نوستالژی‌‌خیز، خودش یک‌پا فیلم‌سینمایی است. از بس که پرجزییات و مملو از نکات ریز و درشت است و مخاطب را هم در تکمیل پازلی که پیش روی پلیس قرار دارد، همراه می‌کند؛ طوری که حدس هویت مجرم از میان مظنونان، همچون داستانهای آگاتا‌کریستی در آنها بشدت سخت است. 

اخلاق‌گرایی مورس در حرفه‌اش هرچند با تنوع‌طلبی‌ او در زندگی خصوصی‌ منافات دارد، اما او را به شمایل آشنای کارآگاهان اصیل ادبیات پلیسی انگلستان نزدیک کرده است. کارآگاهی که برخلاف نمونه‌های آمریکایی، بیشتر اهل تفکر و آزمون و خطاست، تا زد و خورد و جدال. حتی روحیه او آنقدر حساس است که نسبت به خون و ارتفاع، فوبیا دارد!

فضاسازی هوشمندانه سریال در ترسیم آکسفورد دهه‌های ۶۰ و ‌۷۰ میلادی و انتخاب میزانسنی که این دوره تاریخی را در چارچوب روایت باورپذیر کرده، از نقاط‌قوت کار است. طراحی صحنه و لباس سریال ،‌ کلاس درسی برای پروژه‌هایی از این دست است و حتی ابعاد شخصیتی نقشها و دلبستگی‌هایشان را در خود لحاظ کرده است. 

 با فیلمنامه‌ای که کاملاً مهندسی شده، داستان را پیش می‌برد و هر سرنخ را به بعدی وصل می‌کند. با مهارت، مظنونان متعددی می‌تراشد تا با دشوار ساختن روند کنجکاوی‌برانگیز و کلاسیکِ حدس مجرم توسط بیننده، تماشای هر اپیزود تا پایان جالب  و چالش‌برانگیز بماند.

سریال بر اساس کتاب‌های کالین‌دکستر، نویسنده فقید انگلیسی ساخته شده که اصولاً با خلق همین کاراکتر از نیمه دهه ۷۰ میلادی به شهرت رسید.

نسخه دوبله شده جذاب نماوا

پخش این سریال ‌۳۶ اپیزودی از سال ۲۰۱۲ آغاز شد و فصل نهم آن اواخر زمستان پارسال و بهار امسال روی آنتن رفت.

راستی نسخه دوبله شده بسیار جذاب این سریال را نماوا منتشر کرده، اما در دریافت نسخه‌هایی با حذفیات کمتر هم، با کمی سرچ، دست خالی نخواهید ماند! جای مورس، کیکاووس‌یاکیده با لطافت و هنرمندی تمام گویندگی کرده و انوار صدایش، اَنگ این بازیگر انگلیسی است!

آی‌ام‌دی‌بی ۸.۶ از ۱۰ ستاره به سریال بخشیده و در متاکریتیک به ترتیب منتقدان ۸۰ از ۱۰۰ و کاربران ۸.۱ از ۱۰ به آن امتیاز داده‌اند. عجیب آنکه در کارنامه جوایز سریال به جز پنج نامزدی، مورد دیگری به چشم نمی‌خورد که کم‌لطفی تأسف‌باری در حق آن است!