عشق، یک مهارت اخلاقی است!

 همیشه در داستان‌هایی که آخرشان خوش است، عاشق و معشوق به هم می‌رسند و داستان پایان می‌پذیرد. اما این پایان‌، لزوماً آخر ماجرا نیست. چون سؤال مهم‌تری ذهن مخاطب را مشغول می‌کند. خب بعد از آن چه؟ جواب این سؤال، شالوده اصلی کتاب «سیر عشق» است. چه بر سر عشق‌های آتشین می‌آید؟ آیا تا آخر شورانگیز و جذاب پیش می‌روند یا ...؟

آلن دوباتن، تلفیق‌کننده رمان و فلسفه!

قبل از توضیح در مورد کتاب اجازه دهید کمی در مورد نویسنده آن صحبت کنیم. آلن دوباتن Alain de Botton ، نویسنده و فیلسوف سوئیسی است که خیلی خوب موضوعات سخت و پیچیده فلسفی را با زندگی روزمره ادغام می‌کند، یعنی هنر او این است. دوباتن در سال ۱۹۹۳ میلادی کتاب «جُستارهایی در باب عشق» را با ادغام فلسفه و مقوله عاشق شدن در هواپیما تلفیق کرد. آن اثر چنان جذاب و پرفروش شد که دنباله‌ای کامل‌تر در سال ۲۰۱۶ با نام «سیر عشق» بر آن نوشت.

تم اصلی کتاب‌های دوباتن، «خودشناسی و روانشناسی آمیخته با فلسفه» است. کتاب «اضطراب منزلت» شاید شاه‌بیت تمام آثار او باشد که با موشکافی دقیق، هنر خود در علوم اجتماعی را به رخ می‌کشد. کتاب‌های او در حوزه رمانتیسم و تعریف آن در بستر داستان‌ها و رمان‌ها، دوباتن را به نویسنده‌ای منحصر به فرد و آشنا با زیر و بم زندگی بدل کرده است. 

اما برسیم به کتاب «سیر عشق The Course of Love».

و عشق آسان نمود اول!

 چه بخواهیم و چه نخواهیم عشق آغاز می‌شود. شاید در هواپیما و برای دختری مو خرمایی با چشمان سبز که در مورد کتاب «هستی و زمان هایدگر» دیدگاه‌های جالبی دارد (یعنی کتاب جستارهایی در باب عشق) یا در سن ۱۵ سالگی وقتی ربیع (شخصیت اصلی داستان سیر عشق) در تعطیلات، دختری را کنار سرسره آب می‌بیند، شاید در خیابان یا هر جای دیگر. اما تنها آغاز عشق نیست که مهم است. ادامه آن مهم‌تر است. معمولاً دوران عاشقی و ماه عسل کوتاه بوده اما آنچه ذهن دوباتن را مشغول کرده، فردای پس از ماه عسل است! همیشه بین عاشق و معشوق اتفاقات هالیوودی یا بالیوودی نمی‌افتد. اتفاقاً پر از بگو و مگو است و دوباتن همه این‌ها را با تلفیق داستان، فلسفه، روانشناسی و خودشناسی عرضه می‌کند. در واقع کالبدشناسی روابط عاطفی، هنر کتاب سیر عشق است.

 بیان صریح و ساده کتاب در باب فلسفه و روانشناسی نشان از پختگی نویسنده بعد از کتاب «جستارهایی در باب عشق» دارد. او این کتاب را پس از ۲۳ سال از کتاب اولش نوشته. این پختگی به خاطر تجربه در زندگی شخصی و عاطفی دوباتن نیز هست. او بدون فانتزی و اغراق، به صورت واقع‌گرایانه، آنچه ممکن است در سیرِ عشق هر زوجی رخ دهد را توضیح می‌دهد. از اولین لحظات هیجان‌انگیز و ضربان تند قلب در عاشق شدن تا مشکلات و فراز و نشیب‌ها که حقیقتاً کمتر در مورد آن‌ها صحبت می‌شود. همین واقع‌گرایی، کتاب سیر عشق را محبوب‌تر کرده است.

کتاب ۵ فصل دارد؛ رمانتیسم، از آن پس، فرزندان، بی‌وفایی، فراتر از رمانتیسم. این پنج فصل یا ۵ مرحله در زندگی همه افراد کمابیش ممکن است اتفاق بیفتد. مهم این است که چه برخورد و رفتاری متناسب با آن داشته باشیم؟ جان کلام کتاب این است که رفتارهای اشتباه از هر کس سر می‌زند و چه بهتر است که فرد خاطی، اقرار کند که اشتباه کرده و نه چیز دیگر! 

 کتاب همان‌گونه که از نامش پیداست مسیری که عشق طی می‌کند را در هر قسمت با یک تحلیل فلسفی-روان‌شناختی بیان می‌کند. اینکه عشق تنها یک شور و شوق نیست. عشق یک مهارت اخلاقی است پس باید برای یادگیری آن وقت گذاشت و آن را یک‌لحظه به حال خود رها نکرد. پویایی انسان نیز در این کتاب مورد بحث قرار می‌گیرد.

نگاه تازه و بدیع به فردای پس از عاشق شدن

جمله مهم کتاب یعنی «اگر حقیقتاً عاشق کسی باشیم به هیچ وجه نمی‌خواهیم که تغییر کند» نشان‌دهنده دیدگاه فراتر از رمانتیسم است که در فصل آخر به آن اشاره شده. در جایی از کتاب، نویسنده به خوبی به رفتارهای زوج‌ها پرداخته و شخصیت «دلبسته مضطرب» را نقد می‌کند. دوباتن اعتقاد دارد رفتارهای اشتباه «مثل سکوت بی‌مورد، حرف از سر بی‌اعتنایی یا کنایه» با منفی‌نگری طرف مقابل همراه خواهد شد و احتمال ایجاد مشکل برای رابطه را بالا خواهد برد. به عقیدهٔ من (نگارنده مقاله)، راهکار مناسب، همان چیزی است که در کتاب «محکم در آغوشم بگیر» اثر دکتر سو جانسون است که حرف زدن و گفتگو را پیشنهاد می‌دهد.

به طور کلی چطور ادامه دادن مهم‌تر از چطور آشنا شدن است. لُب مطلب این کتاب این است که عشق، نه همیشه به شیرینی ابتدای ازدواج و دوران کوتاه عاشقی است و نه همیشه آن‌قدر تلخ و بی‌رمق، که با اولین اختلاف ‌سلیقه یا مشکل آن را پایان داد. 

دوباتن واقعاً تلاش کرده تا فلسفه را به جایی برساند که مورد نیاز و مورد فهم همه باشد و در زندگی، کاربردی تلقی گردد. کتاب سیر عشق اسرار زندگی انسان را مطرح می‌کند و یک دوره خودشناسی نیز هست. اینکه خیلی از اتفاقات برای همه پیش می‌آید و جزو خصوصیت انسان بودن است. پس ما همه به واسطهٔ انسان بودن، شاید مسیر عشقیِ تقریباً یکسانی را طی کنیم و خودمان هم آن را ندانیم!

 اما آنچه در میانه‌های کتاب ذهن مخاطب را به بازی می‌گیرد این است که کتاب نگاهی مردانه دارد. یعنی از زبانِ ربیع است. ای کاش یک بانو نیز پیدا شود تا این سیر را از دیدگاه خودش «یعنی شخصیت آلیس» بنویسد.

 به طور کلی دوباتن آرای جالبی ارائه می‌دهد که کمتر در قالب رُمان و بیشتر در قالب کتب سطح بالای دانشگاهی دیده بودیم. اینکه اولین شرط ازدواج، دست کشیدن از کمال طلبی است. اینکه اهمیت رفتن به مشاور زوجی را گوشزد می‌کند و در مهم‌ترین قسمت کتاب به بحث تربیت فرزندان می‌پردازد. در این بخش به‌صورت ناخودآگاه درمی‌یابیم که همان‌قدر که فرزندان ما نیاز به مراقبت و نگهداری دارند، عشق نیز نیازمند «مراقبت» است! 

این کتاب بهترین گزینه برای هدیه به دوستان است. اگر کسی در اطرافتان قصد ازدواج دارد یا در شُرُف ازدواج است، حتماً این کتاب را به او پیشنهاد دهید. به طور کلی «سیر عشق» جزو دسته کتاب‌هایی است که خیلی از افراد، مخصوصاً کسانی که در میان‌سالی هستند، دوست داشتند زودتر آن را می‌خواندند.