جوجه‌تیغی‌ها آدم می‌شوند

فیلم جوجه‏‎‎‎‎‌تیغی که در آبان امسال اکران خود را آغاز کرد، با یک زن شروع می‎‌شود. زنی که اول فیلم در تلاش است الگوهای مناسبی به دانشجویان دختر معرفی کند و در حین داشتن مشغله، به پرسش‎‎‌های ذهن دختران جوان که قطعاً آینده‎‌سازان کشور هستند، پاسخ دهد. زنی به نام ماهی، همسر و مادر، استاد دانشگاه و نماینده‎‌ی مجلس که حالا می‏‌خواهد اولین رئیس‌‎جمهور زن ایران شود. از همان دقایق اول فیلم، همراه ماهی با چالش روبرو می‌شویم. خواسته‌ای وجود دارد که بد نیست، غلط نیست ولی حتی به آن پاسخ درستی داده نمی‌شود. ماهی می‌خواهد از دانش و تجربه و پتانسیل‌های خود استفاده کند و هدفش را محقق سازد اما تماس‌های ماهی با همکار مردش برای درخواست کمک، مدام قطع می‌شود. همین چند تماس به خوبی نگاه مردسالار و حاکم بر جامعه را نشان می‌دهد. کم‎‌کم مخالفت‌ها به خانواده‌ی زن هم کشیده می‌شود. زن پسری افراطی دارد که در دانشگاه کار می‌کند ولی از روابط دختر و پسرها و شیوه‌ی برخورد رئیس دانشگاه با آنها، ناراضی است. به دلیل عقاید افراطی و پافشاری بر آنها، او با رئیس دانشگاه دعوا می‌کند و اخراج می‌شود. حالا وقتی تصمیم مادرش برای ریاست جمهوری را می‌فهمد، می‌خواهد به هر نحوی مانع شود. همسر زن که خودش سیاست‎مدار و الان بازنشسته هست نیز بخاطر منافعش مانند غذای گرم و همراهی زن و... با زن بداخلاقی می‌کند. او حتی در سن بالا از زن درخواست بچه‌دار شدن دارد و هر فشاری می‌آورد تا زن را منصرف کند. زن نیز مدام تلاش می‌کند رضایت همه را به دست آورد. ورزش می‎‌کند و به خودش می‎‌رسد، به مشکلات بچه‌ها و حتی برادرش رسیدگی می‎‌کند، با اقوام و دوست و آشنا حرف می‌زند. ماهی سعی می‌کند یک تنه ادامه دهد و حتی اگر بقیه به او کمک نمی‌کنند، خودش به مسیرش ادامه دهد. اما چیزی که همه حتی ماهی از آن غافل هستند ایجاد روابط صحیح بین زن و مرد است. روابطی که نیازهای هر دو طرف را رفع کند، زندگی شاد و سالم را رقم بزند و باعث پیشرفت و رضایت آنها شود.

از زمانی که زن و مرد خلق شدند، چگونگی تعامل و روابطشان همیشه سؤال بوده‎‌است. بشر فهمیده‎‌است که هیچ جامعه‌ای به رشد و پیشرفت نمی‌رسد اگر انسان‎‌های مختلف، چه زن و چه مرد، نتوانند به تعامل درست برسند. سال‎‌های سال است که زنان در جامعه‎‌‌ی ما احساس می‌کنند که حق و حقوق درست و انسانی خودشان را ندارند و نمی‌توانند آن‌طور که باید فعالیت‌های اجتماعی داشته باشند. همین موضوع باعث بروز مشکلاتی در زندگی خانوادگی آنها نیز می‎‌شود و آمار طلاق، نشان دهنده‌‏ی این ماجرا است. همچنین فشارهای جامعه بر روی زنان، باعث به وجودآمدن مشکلات روحی و جسمی متعددی می‎‌شود که هزینه‏‌ی گزافی برای جامعه ایجاد می‎‎‎‎‌کند. اگر سال‎‌های سال زنان به خانه‌‏داری و فرزندآوری مشغول بودند و بزرگترین هدف و خواسته‌ی آنها تأمین نیازهای خانواده بود، باید بدانیم که این رویکرد کارکرد خود در جوامع کنونی را از دست داده‌‏است. در عصر مدرن زن‎‌ها خود را تصمیم‌گیرنده و توانا می‎‌دانند و علاوه بر اهداف خانوادگی، اهداف شخصی و اجتماعی نیز دارند که این می‎‌‌تواند برای جامعه بسیار مفید هم باشد. دیگر زن‎‌ها فقط در نقش‌های همسری و مادری تعریف ‎نمی‎‌شوند و این شاید به ظاهر برای مردهایی که سال‏‌ها زن را جور دیگری دیده‎‌‌اند، ترسناک باشد اما حضور و فعالیت زنان در جامعه و استفاده از پتانسیل‎‌های آنان سازنده است. به هیچ‎‌‌‌‌وجه جوجه‎‌تیغی تلاش نمی‎‌کند مردها را بد و خودخواه و ضد زن نشان دهد، بلکه رفتارهای آنها را حاصل تربیت اشتباه و بستر نامناسب اجتماعی می‌داند. مردها می‎‌ترسند و این ترس در هر کدام به شکلی خودش را نشان می‎‏‌دهد. یکی می‌ترسد حرف بزند و عشق را ابراز کند، دیگری نگران از دست دادن عشق و محبت و توجه است، یکی بخاطر رشد در فضای سنتی و متعصب نگران تغییر است و دیگری سعی می‎‌کند طبق کلیشه‎‌ها پیش برود. همه‏‌ی این ترس‌ها ناشی از نبود آموزش صحیح است و همان‎‌طور که اسم فیلم هم مشخص می‎‌شود، این ترس‏‌ها آدم‌ها را تبدیل به جوجه‌تیغی می‌کند. جوجه‌تیغی درنده‌خو و وحشی نیست اما اگر احساس خطر کند تیغ پرتاب می‌کند و این تیغ می‌تواند خطرناک و نابودکننده باشد. راه ما برای رشد و تعالی در جامعه، این است که از جوجه‏‎‌تیغی درونمان فاصله بگیریم، ترس‌هایمان را کنار بگذاریم و با حرف زدن و ایجاد روابط صحیح، تعامل با یکدیگر را بهتر کنیم. گاهی مردها سعی می‎‎‌‌‌‌‌‌‎کنند به زن‌ها زور بگویند یا با عشق و محبت و به ترفندهای مختلف آنها را مطیع خودشان کنند.

همچنین در بعضی مواقع ترس باعث می‌شود که بخواهند زن و مرد را از هم جدا کنند (همان‌طور که پسر ماهی انتظار دارد دختر و پسر در دانشگاه تفکیک شوند.) اما همچین چیزی غیر ممکن است و زن و مرد در کنار یکدیگر، جامعه‌ای سالم را به وجود می‌آورند. زن‌ها و مردها و کلاً آدم‌های یک جامعه با هر دیدگاه و تفکری دشمن هم نیستند و باید برای ساختن یک جامعه و پیشرفت آن، کنار همدیگر قرار بگیرند. اگرچه پایان فیلم بسیار کلیشه‌ای و قابل حدس است اما نتیجه‌ای که لازم است، حاصل می‌شود. زن‌‏ها و مردهایی متفاوت که از ترس‌هایشان رد شده‌اند، از جوجه‌تیغی بودن به سمت انسان بودن حرکت کرده‌اند و حالا آماده‌اند که بشنوند؛ حتی اگر چیزی که می‌شنوند مخالف اعتقاداتشان است.

یکی دیگر از نکات جالب فیلم که جا دارد به آن توجه شود، حضور زنی به عنوان دوست در کنار ماهی است. او مربی ورزش ماهی است و دائم تلاش می‌کند به ماهی راهکارهایی برای مشکلات خانوادگی و کاری بدهد اما خودش هیچ‎‌گونه فعالیت و تلاشی ندارد و فقط حرف می‎‌زند. او نماد زن‎‌هایی است که نه تنها تلاشی برای پیشرفت و موفقیت نمی‎‎‌‌‌‎کنند، بلکه در ظاهری مدرن به زن‌‏ها آسیب می‎‌رسانند زیرا کلیشه‌ها را باور کرده‎‌اند و نمی‎‌خواهند بهای تغییر را بپردازند.

مستانه مهاجرِ تدوینگر و اولین فیلمش به عنوان کارگردان

مستانه مهاجر که نام او را در تیتراژ بسیاری از فیلم‌ها دیده‌ایم، این بار در سمت کارگردان ظاهر شده‌است. او پیش از این سابقه‎‌ی تهیه‌کنندگی نیز در کارنامه‎‌ی خود داشته‎ و در ابتدا قرار بوده‌است صرفاً تهیه‎‌کننده‎‌ی جوجه‌‏تیغی باشد اما به گفته‌‏ی خودش، به دلیل مشکلاتی مجبور به کارگردانی کردن جوجه‎‌تیغی شده‌است. اگرچه برحسب اتفاق او به کارگردانی روی آورده اما باید گفت که از پس این کار خوب برآمده‌است. جوجه‎‌تیغی را نمی‌توان یک فیلم خاص و فوق‎‌العاده یا کارگردانی آن را عجیب و غریب دانست اما قطعاً فیلمی تأثیرگذار است که مردم را می‎‌خنداند. مستانه مهاجر ترجیح داده‎‌است یک فیلم کمدی با رگه‏‌های سیاسی و اجتماعی بسازد که از خیلی لحاظ مشابهش را دیده‌ایم اما جوجه‎‌تیغی یک تفاوت عمده با فیلم‎‌های کمدی روی پرده دارد. مهاجر تلاش نکرده‎‌است با شوخی‌های جنسی و حرف‌های رکیک و حرکات مبتذل خنده بر لب مردم بیاورد بلکه سعی می‌کند با خلق کاراکترهای طناز و کمدی موقعیت مخاطب را بخنداند و باید گفت خوب هم می‎‌خنداند.