معرفی کتاب «سرگذشت ندیمه» نوشته مارگارت اتوود

بدون شک کتاب «سرگذشت ندیمه» The Handmaid's Tale، نوشتهٔ مارگارت اتوود یکی از سیاه‌ترین رمان‌های پادآرمانشهری است که در طول زندگی‌تان خواهید خواند. این کتاب با به تصویر کشیدن تحولی سیاسی در آمریکا، آینده‌ای را شرح می‌دهد که در آن گروه‌های تندرو، با براندازی حکومت مستقر، جمهوری گیلیاد را با ایالات متحده جایگزین کرده‌اند؛ نظامی سیاسی که در آن زنان هیچ نقش و حقی جز باروری و فرزندآوری ندارند. برای نقد و بررسی این کتاب با ما همراه باشید.

معرفی کتاب سرگذشت ندیمه

همه چیز از جهانی شروع شد که در آن میزان زاد و ولد در دنیا به شکل محسوسی کاهش یافته است. کاهش قدرت باروری، رفته‌رفته به یکی از بحران‌های جهان تبدیل شد و بسیاری را به این فکر وا داشت که برای نجات نوع بشر، چاره‌ای بیندیشند. در این میانه، عده‌ای با فرض بازگشت به سنت‌های مسیحی قدیمی، تلاش می‌کنند تا نظام سیاسی را سرنگون کنند و نظم سیاسی جدیدی بسازند که بر پایهٔ آموزه‌ها و باورهای تند مسیحی است تا با کمک آن به افزایش باروری کمک کنند؛ به این شکل جمهوری جدید گیلیاد شکل می‌گیرد.

جون آزبورن، راوی اصلی کتاب است. او در جمهوری گیلیاد زندگی می‌کند، جایی که زنان یا همسر فرماندهان هستند، یا خدمتکار و یا ندیمه. حتماً می‌توانید از عنوان کتاب حدس بزنید که نقش جون که در تمام کتاب از او با هویت جدیدش، آف فرد، نام برده، چیست. او ندیمه‌ است و نقشی جز فرزندآوری برایش درنظر نگرفته‌اند.

آف فرد یا آفرد نام جدید جون است. ندیمه‌ها در گیلیاد، هویت مستقلی ندارند و هر بار که به خانهٔ فرماندهی فرستاده می‌‌شوند، با حرف مالکیت آف، به نام همان فرمانده شناخته خواهند شد. جون هم که در تمام مدت روایت داستان در خانهٔ «فرمانده فرد» به سر می‌برد، آف فرد نام دارد.

ندیمه‌ها در جمهوری گیلیاد حق چندانی از زندگی ندارند. زندگی در گیلیاد برای همه زنان سخت است؛ برای ندیمه‌ها سخت‌تر! آن‌ها حق دارند تنها روزی یک بار و برای خرید از خانه خارج شوند و بدون نظارت فرمانده یا همسر او، هیچ کار مستقلی انجام نمی‌دهند. تنها زمانی که ندیمه‌ای باردار می‌شود، شانس زندگی بهتر را خواهد داشت؛ هرچند بعد از زایمان، اوضاع حتی بدتر هم خواهد شد. 

جون روزهایی را به یاد می‌آورد که اوضاع عادی بود. او مانند هر زن دیگری می‌توانست کار کند، آزاد باشد که هرچه دوست دارد بخواند، نوشتن قدغن نبود و همسری داشت که عاشق هم بودند. حالا جون با غم، نفرت و خشمی که به خاطر جدا شدن از همسر و فرزندش با خود به دوش می‌کشد، مجبور است ماهی یک شب با یکی از عاملین این وضعیت همبستر شود تا بتواند برای او فرزند بیاورد. 

در خلال رفت و آمدهای جون به بازار برای خرید و با همین ارتباطات بسیار محدود و تحت کنترل، متوجه تشکیلاتی به نام «می دی» می‌شود. تشکیلاتی که برای نجات ندیمه‌ها تلاش می‌کند. «می‌دی» و تلاش‌های جون برای رهایی از گیلیاد، شالوده و خط داستانی اصلی کتاب است و حوادث مختلفی را رقم می‌زند.

نقد کتاب سرگذشت ندیمه

آنچه در کتاب سرگذشت ندیمه به تصویر کشیده شده، تلخ‌تر و سیاه‌تر از آن است که بتوان تصور کرد. جهانی که هیچ حقی جز باروری برای زن قائل نیست. مارگارت اتوود، نویسندهٔ کتاب تلاش کرده است تا بیش از هر چیزی بر برابری حقوق انسان‌ها تأکید کند. او معتقد است که انسان‌ها به یک میزان آزاد هستند و حق انتخاب دارند. انگیزهٔ اصلی او از به تصویر کشیدن گیلیاد، جهانی است که در آن زنان از ابتدایی‌ترین حقوق خود هم محروم هستند و تلاش کرده است تا نشان دهد که چنین جهانی چقدر می‌تواند زشت و کریه باشد.

اتوود در این تلاش موفق بوده است. او به خوبی توانست از پس شخصیت‌پردازی‌ها بربیاید و داستانی را به تصویر بکشد که خواندن آن در عین نفس‌گیری، عمیقاً احساسات مخاطب را تحریک می‌کند.

شخصیت‌پردازی شخصیت‌های کتاب، هنرمندانه و باورپذیر است. اتوود تلاش کرده است به هر شخصیت، حتی شخصیت‌های فرعی کتاب هم به اندازه کافی عمق ببخشد و آن‌ها را در جریان داستان تأثیرگذار به تصویر بکشد. 

هرچند بسیاری از افراد، این روایت را افراطی و دور از واقعیت می‌دانند، اما شاید همین تلاش او برای روایت سیاه این نابرابری توانسته باشد تا این اندازه کتاب سرگذشت ندیمه را تأثیرگذار کند. البته نمی‌توان از این واقعیت چشم‌پوشی کرد که ساخت سریال سرگذشت ندیمه که فصل اول آن براساس خط داستانی همین کتاب بوده است، باعث بیشتر دیده شدن و شهرت این کتاب، لااقل در ایران، شد. 

اتوود تمام تلاش خود را به کار بسته است تا صرفاً روایتگر داستانی تخیلی نباشد؛ بلکه مخاطب را تکان دهد و او را به فکر وادارد. درمجموع خواندن این کتاب و همراهی با افکار آف فرد، خالی از لطف نیست و می‌تواند شما را به فکر وادارد. 

درباره مارگارت اتوود؛ نویسندهٔ کتاب سرگذشت ندیمه

مارگارت اتوود (Margaret Atwood ) در ۱۹۳۹ در اتاوای کانادا متولد شد. این نویسنده که دستی بر آتش سرودن شعر هم دارد، یکی از سرشناس‌ترین چهره‌های ادبی کانادا محسوب می‌شود. اتوود در دانشگاه‌های مطرحی مانند دانشگاه بریتیش کلمبیا، آلاباما و نیویورک به‌عنوان استاد تدریس کرده است. 

از این نویسنده بیش از ۴۰ اثر به انتشار رسیده است که سرگذشت ندیمه و آدمکش کور از معروف‌ترین آن‌ها هستند. اتوود توانست برای نگارش رمان سرگذشت ندیمه جایزه آرتور سی کلارک را از آن خود کند و برای چاپ رمان آدمکش کور، مفتخر به دریافت جایزه بوکر شد. 

درحالیکه بسیاری از افراد، ماگارت اتوود را فمینیست می‌دانند، خود چنین اعتقادی ندارد. به نظر او تنها می‌توان به کسانی لقب فمینیست را داد که منحصراً در این حوزه نوشته باشند. اتوود اظهار می‌کند که صرفاً به برابری انسان‌ها، فارغ از جنسیت و همچنین آزادی انتخاب معتقد است و عقاید او در چارچوب فمینیسم نیستند. از سایر آثار اتوود می‌توان به چشم گربه، چهره پنهان، عروس فریبکار، آدام دیوانه، قلب‌ها ماندگارند، بذر جادو، سال سیلاب و اوریکس و کریک اشاره کرد.