آینده کسب و کارهای آنلاین در ایران

کسب و کارهای آنلاین در چند سال اخیر با رشد و توسعه شبکه‌های اجتماعی روزگار به نسبت خوبی را پشت سر گذاشته‌اند. اما چندماهی است که به دلیل شرایط خاص اجتماعی، این رسانه‌‌ها در کشور محدودتر شده‌اند و شاید عموم مردم نتوانند به راحتی از آن استفاده کنند. در این موقعیت خیلی از کسب و کارها که شاید تنها رسانه‌شان یک پیج اینستاگرامی ساده بود نگران آینده وضعیت خود شدند. در این مقاله سعی می‌کنیم با استفاده از نظر متخصصان دورنمایی از آینده شبکه‌های اجتماعی ترسیم کنیم و به این سوال پاسخ دهیم که آیا مثل سابق می‌توان تبلیغ کرد یا باید تغییراتی در آن ایجاد کنیم؟

در کشور ما با توجه به گسترش رسانه‌های تعاملی و همینطور گسترش کسب و کارهایی که شاید هیچ رسانه‌ای برای تبلیغ نداشتند، اقبال عمومی به سمت این نوع شبکه‌ها بیشتر شد و شاید اصلی‌ترین و در دسترس‌ترین شبکه همان اینستاگرام بود که یک کسب و کار در زمان کوتاهی می‌توانست برای خود تبلیغات انجام بدهد و یک رسانه داشته باشد. در کنار این کسب و کارها نیز متخصصین دیجییتال مارکتینگ و تبلیغات حضور داشتند و با گسترش اینستاگرام به صاحبان کسب و کار کمک می‌کردند تا اثرگذاری بهتری داشته باشند و مشتریان بیشتری جذب کنند. با وجود شرایط اجتماعی که در چند ماه گذشته پیش آمد، هم خود کسب و کارهایی که محصولی می‌فروختند یا خدمتی ارائه می‌دادند و هم متخصصین بازاریابی متحمل خسارت شدند. 

عده‌ای از صاحب‌ نظران بازاریابی معتقدند با این وضعیت متاسفانه کسب و کارهای کوچک تمام و نابود می‌شوند و کسب و کارهای متوسط محدود خواهند شد؛ اما آسیب جدی به کسب و کارهای بزرگ نمی‌رسد. در کنار این نکته بعضی صاحب نظران از قبل معتقد بودند که شبکه‌های اجتماعی به منزله خانه روی آب است و خیلی‌ها سرمایه گذاری هنگفتی روی آن انجام می‌دهند اما ممکن است به یک باره فروبریزد. پس در این حالت پیشنهاد می‌کنند که کسب و کارها به راه اندازی سایت روی بیاورند و بتوانند در سایت اختصاصی خودشان محصولات را به نمایش بگذارند با کار برروی سئوی سایت شانس دیده شدن را در موتور جست و جوی گوگل بیشتر کنند. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که ایجاد یک سایت حرفه‌ای، در صورت نداشتن دانش برنامه‌نویسی برای صاحبان کسب و کار هزینه‌بر خواهد بود و مجبورند این کار را به متخصصین برنامه نویسی بسپارند. در این شرایط سه راه وجود دارد:

1. ایجاد یک سایت با حداقل هزینه و سپس گسترش آن. 
2. ادامه در همان شبکه اجتماعی سابق مثل اینستاگرام و تلگرام و همین‌طور لینکدین. البته باید این نکته را اضافه کرد که شبکه اجتماعی لینکدین با اینکه محدود نیست اما برای خرده فروشان مناسب نیست و بیشتر جنبه علمی و مدیریتی دارد.
3. روی آوردن به شبکه‌های اجتماعی داخلی.

اما پیشنهاد چیست؟ خیلی از کسب و کارها سالهاست که در اینستاگرام فعالیت دارند و مخاطبان و مشتریان زیادی به سمت خود جذب کرده‌اند. این نوع پیج‌ها مثل سابق فعالیت خود را می‌توانند از سر بگیرند و کما اینکه از سر گرفته‌اند اما دو ملاحظه ضروری را در نظر داشته باشند: اول اینکه سلیقه مردم تغییر کرده و روند تبلیغات تجاری گذشته برایشان تکراری شده، بنابراین شاید نیاز باشد در محتواها و نوع لحن برند خود تغییر ایجاد کنند و دوم حتما در کنار آن به فکر ایجاد یک سایت اختصاصی برای خود باشند. به نحوی که آرام آرام سایت خود را گسترش دهند و بیشتر انرژی که در شبکه اجتماعی می‌گذاشتند به سمت سایت بیاورند. درواقع می‌توان گفت با 20 درصد تمرکز روی شبکه‌ اجتماعی کار کنند و 80 درصدد تمرکز روی سایت و تولید محتوا و تبلیغات برای آن باشد.

اما کسب و کارهای کوچکی که تازه می‌خواهند در شبکه‌ای مثل اینستاگرام ورود پیدا کنند، نباید انتظار فالوور بالا یا جذب مخاطب بالایی داشته باشند. مگر اینکه به واقع یک محصول یا خدمت یونیکی ارائه دهند که هم جذاب باشد و هم تقاضا برای آن وجود داشته باشد. 

در کل اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی محدود شده مثل تلگرام برای حضور خوب است اما همه نیروی فروش و جذب مخاطب بهتر است روی آن صورت نگیرد و صرفا به عنوان یک بازوی تبلیغی باشد. در عوض به فکر ایجاد فضایی مثل سایت برای کسب و کار خود باشند.

درباره شبکه‌ها و پیام رسان‌های اجتماعی داخلی هم باید دو نکته را در نظر داشت: اول اینکه هنوز جایگزین دقیق و مناسبی برای شبکه‌های خارجی نیستند و دوم اینکه مخاطبانشان در قیاس با تلگرام و اینستاگرام کماکان پایین‌تر است. شاید در ادامه با زیرساخت‌های مناسب شاهد رشد بیشتر و جایگزین شدن آن‌ها به عنوان یک پلتفرم قوی و حرفه‌ای باشیم.

بنابراین در شرایط امروز اجتماعی کسب و کارهای آنلاین بیشترین آسیب را متحمل شدند و توانایی رفتن به سمت تبلیغات آفلاین را هم ندارند. هزینه تبلیغات آفلاین بسیار بالاست و مخاطبان متفاوتی هم دارد. هزینه یک سال یک پیج اینستاگرامی خوب از یک بار بیلبورد رفتن کمتر است. بنابراین در همان بستر سابق باید فعالیت کنند اما متفاوت‌تر از قبل: حضور در شبکه‌های اجتماعی با تولید محتوایی متفاوت و در کنار آن حتما به فکر ایجاد یک سایت خوب برای کسب و کار خود باشند. در کنار اینها باید به شبکه‌های حمایتی هم اشاره کرد: مثل معرفی متقابل و ادغام برندهای هم رده که می‌تواند به رونق کسب و کارها کمک کند.

امید است که صاحبان کسب و کار با در نظر گرفتن شرایط و سختی‌های تبلیغات آنلاین بهترین استراتژی را برای کسب و کار خود برگزینند.

در این مقاله از نظرات علیرضا ابراهیمیان (کارشناس ارشد بازاریابی دیجیتال)، مهشید جهانگرد (تولید کننده محتوای انگلیسی و فارسی)، پارسا کاکویی (بازاریاب محتوایی)، صدف صادقی (کارشناس بازاریابی)، یاشار مشیرفر (مدیر خلاقیت) و علی نیک سرشت (روانشناس) استفاده شده است. مصاحبه توسط تیم استودیو تبلیغاتی انعکاس انجام گرفته است.