معرفی و بررسی کتاب «کیمیاگر»

کتاب کیمیاگر The Alchemist، اثری تمثیلی در ژانرهای ماجراجویی، فلسفی، فانتزی و به نوعی در سبک اگزیستانسیالیسم است. کیمیاگر، اثر «پائولو کوئیلو»، نویسنده مشهور برزیلی با رمان‌های پرطرفدار است. وی همچنین سفیر صلح سازمان ملل در موضوع فقر و گفتگوی بین فرهنگی نیز می‌باشد. این نویسنده، کیمیاگر را پس از رمان «خاطرات یک مغ» به نگارش درآورد و آن‌ را در نسخه‌های نه چندان زیاد منتشر کرد؛ پس از مدتی، کیمیاگر تبدیل به پرفروش‌ترین کتاب برزیلی شد. این کتاب از پرفروش‌ترین رمان‌های آخرین دهه قرن بیستم بود و چنان معروفیت یافت که در ۱۵۰ کشور دنیا به فروش رسید و رفته رفته به یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌ها در تاریخ تبدیل شده است.

نقد و بررسی‌های زیادی با موضوع کتاب «کیمیاگر» به انجام رسیده است؛ این کتاب همچون هرکتاب مشابهی در این ژانر، مخالفان و موافقانی دارد و عده‎‌ای با نگرش‌های موجود در‌آن موافق و عده‌ای مخالف هستند. اگرچه، با وجود مخالفان، این کتاب به علت قلم زیبای نویسنده و ادبیات غنی، انسان را وادار به خواندن و ادامه دادن می‌کند. در نقد و بررسی‌های صورت گرفته، احتمالاتی تحت عنوان الهام این کتاب از یکی از داستان‌های مثنوی مولوی وجود دارد؛ هر چند این نظریه توسط پائولو کوئیلو رد نشده است اما وی ادعا دارد داستان کتاب، الهام گرفته شده از یکی از داستان‌های هزار و یک شب است. این کتاب در ایران، توسط افراد زیادی ترجمه شده و به چاپ رسیده است که قدیمی‌ترین آن ترجمه‌ خانم دل‌آرا قهرمان است که نخستین بار در سال ۱۳۷۴ به چاپ رسید. از ترجمه‌های دیگر آن می‌توان به ترجمه‌ی خانم فرزانه فرزاد، آقای حسین نعیمی و خانم سیمین تاجدینی اشاره نمود.

کیمیاگر اگرچه در ظاهر تخیلات ذهن نویسنده جلوه می‌کند اما به قطع، نگرش‌هایی ا‌ست که وی به زبان تمثیل و با ادبیات فاخر و زیبای خواندنی به مخاطب منتقل کرده است و این کار را به نحوی انجام داده است که با مطالعه هر خط از کتاب آدمی مفهوم مورد نظر نویسنده را در زندگی خویش جستجو می‌کند. همانطور که گفته شد، نگرش‌های موجود در این کتاب، همانطور که انتظار می‌رود، مخالفانی نیز دارد اما ارزش این کتاب صرفا محتوای فلسفی آن نیست و دارای ارزش ادبی بسیار است؛ یعنی علاوه بر مفاهیم زیبای موجود در کتاب، داستانی که روایت می‌شود جذاب است و خواننده را مشتاق خواندن ادامه‌اش می‌کند و به‌ نظر می‌رسد این از پررنگ‌ترین ویژگی‌هایی است که یک کتاب خوب باید دارا باشد. سیر معنوی موجود در کیمیاگر و احساس مملو از امیدبخشی، آرامش و انگیزه‌ای که در حین خواندن به مخاطب منتقل می‌شود، در وجود او لذتی بسیط تزریق می‌کند که میل وی به ورق زدن و خواندن هرچه سریع‌تر ادامه‌ی کتاب بیشتر و بیشتر می‌شود؛ از این نظر این کتاب به کتاب شازده کوچولو شباهت بسیار دارد به گونه‌ای که توسط بسیاری از منتقدین با آن مقایسه می‌شود. یکی از نگرش‌هایی که بنظر می‌رسد پائولو کوئیلو قصد بیان آن را دارد، این است که هرچند سخت وطاقت‌فرسا اما نباید تسلیم موانعی شویم که ما را از رسیدن به آنچه رویایش را در سر می‌پرورانیم باز زند. بعضی می‌گویند اگرچه این نکته در زمان حال به علت تکرار آن توسط افرادی که قصد ایجاد انگیزه برای موفقیت دارند، تبدیل به کلیشه‌ای شده است که در مفاهیم اصطلاحا زرد یافت می‌شود اما نباید فراموش کرد که این کتاب حدود ۳۵ سال پیش به نگارش درآمده است و طبیعتا حرف‌هایش در آن زمان نو و تازه بوده‌اند، مضاف بر اینکه نوع بیان آن بسیار فاخر و در قالب داستانی این چنین جذاب بوده است.

مروری بر کتاب

داستان درباره‌ی چوپان جوانی‌ست که در اندلس به چوپانی می‌پردازد و به آنچه انجام می‌دهد عشق می‌ورزد چرا که چوپانی به او اجازه می‌دهد سفر کند و اینگونه از سکونت و یکجانشینی رهایی می‌یابد. داستان از آنجایی شروع می‌شود که ذهن این جوان -که سانتیاگو نام داشت- درگیر رویای تکرارشونده‌ای می‌شود که هرگاه زیر درختی که در کنار کلیسا است، می‌خوابد آن رویا را می‌بیند و رویا او را به جستجوی گنجی ترغیب می‌کند. پسر برای دستیابی به گنج رویاهایش ناچار به گذشتن از وابستگی‌ها و دلبستگی‌هایش می‌شود. او در مسیر دستیابی به رویایش با انسان‌های زیادی آشنا می‌شود که در خلال این سفر و آشنایی با آن‌ها چیزهای زیادی می‌آموزد و زندگی‌اش رنگ دیگری به خود می‌گیرد.

یکی از مفاهیم برجسته کتاب

از دیدگاه من بزرگترین مفهومی که کتاب به آن اشاره می‌کند آن است که هریک از ما خلق شده برای مقصدی مشخص هستیم و خداوند مسیری را برای همه آماده کرده است تا آن را دنبال کنند. ما باید در صدد کشف آن مسیر باشیم و به قولی بدانیم برای چه زاده شده‌ایم تا به پیروزی برسیم. همانطور که در کتاب می‌خوانیم: «نیرویی هست که می‌خواهد متوجه افسانه‌ی شخصی‌ات بشوی و این نیرو شوقت را با طعم پیروزی در هم می‌آمیزد.» 

به عبارت دیگر اگر ما بدانیم برای انجام چه کاری ساخته شده‌ایم و در پی یافتن چه چیزی هستیم، و به قول کتاب، اگر رویای شخصی خویش را بیابیم و در صدد رسیدن به آن باشیم، تسلیم نشویم و زندگی خود را صرف آن کنیم، پیروزی، حتمی است. و وقتی خودمان تلاش کنیم که بهتر باشیم، همه چیز در اطراف ما بهتر خواهد بود.

در آخر

این کتاب، یک داستان حدودا ۱۴۰ صفحه‌ای، برنده‌ی جایزه‌ی ادبی Elle، منتخب برترین رمان‌های بریتانیا، منتخب برترین کتاب‌های اگزیستانسیالیسم‌ و منتخب بیشترین ترجمه به زبان‌های دنیا است. کیمیاگر را همانطور که می‌خوانی بسان یک فیلم در ذهن می‌بینی، چراکه تصویرسازی بسیار قوی و دلنشینی دارد. کیمیاگر همچنین برای تغییر و شروع عادت به کتابخوانی، به علت سادگی نوشتاری و محتوای جذاب آن بسیار توصیه می‌شود. کیمیاگر، از آن کتاب‌هایی است که اگر تاکنون نخوانده‌اید، لاقل یک بار نامش را شنیده و یا در جایی خوانده‌اید، من پیش از خواندن این کتاب بارها نامش را شنیده و در گوشه‌ای از ذهنم خودم را موظف به خواندنش می‌دانستم تا زمانی که یکی از دوستانم آن‌را به من هدیه کرد؛ از آن پس بود که فهمیدم این کتاب از آن‌هایی است که هر انسان یک بار خواندنش را به خودش بدهکار است، حداقل بخاطر لذات و احساسات خوبی که آدمی در حین خواندن تجربه می‌کند. این تجربه را از خود دریغ نکنید.