آینده حمل و نقل دو چرخ دارد: معماری دوچرخه محور شهر کپنهاگ
شهرهای پیشرفته دنیا در حال طراحی و اجرای مسیرهای دوچرخه سواری بیشتری در سطح شهرها جهت فراهم کردن زندگی سالم و حمل و نقل پاک هستند.
حدود سال‌های 1900میلادی بود که استفاده از اتومبیل در شهرها رایج شد. علاقه بشر به «سرعت» و انجام بدون معطلی امور روزمره، نیاز به استفاده از خودرو و در ادامه تولید آن را افزایش داد. این موضوع باعث شد خودرو در محور تصمیم‌گیری‌های مربوط به ساخت شهرها قرار گیرد وخیابان‌های بیشمار و بزرگراههای بی‌انتها احداث شود.
فضاهای عمومی شهری که زمانی زندگی اجتماعی مردم در آنها در جریان بود، با این مسیرها شکافته و تصرف شدند. عابرین پیاده و شهروندان که روزگاری حاکمان فضای شهری بودند، محدود به حضور در حاشیه خیابان و پیاده‌راه‌ها شدند. البته اگر پیاده‌راه هم عرض مناسبی برای حضور داشت، این امکان فراهم بود! حضور کودکان در فضای بیرون خانه محدود شد و نگرانی والدین از اصابت خودرویی به فرزندشان، باعث شد کودکان نتوانند آزاد و راحت در کوچه و خیابان حضور داشته‌باشند. عملاً هر روز صدای قهقهه‌ی کودکان مشغول بازی در محله کمتر از دیروز شنیده شد! در این شرایط کودکانی که در محل زندگی خود دسترسی به پارک و زمین بازی محصور داشتند، از بچه های خوش شانس به‌حساب می‌آمدند که حداقل در بیرون از خانه جایی برای بازی داشتند.
خودرو نماد پیشرفت جوامع بود و باعث شد چشم‌انداز آینده هر شهرداری گسترش خیابان‌ها و احداث بزرگراههای بیشتر و ساخت جایگاه‌های سوخت‌رسانی بیشتر برای خدمات‌رسانی به اتومبیل‌داران شود. همچنین با پیشرفت بی‌رحمانه و سریع تکنولوژی و نوآوری‌هایی که در صنعت خودرو‌سازی وجود دارد، دور از انتظار نیست که فناوران جاه‌طلب و بلندپرواز، آینده حمل و نقل شهری را صرفاً بر پایه خودروهای شخصی تصور کنند.
همه‌چیز سریع در حال پیشرفت بود تا اینکه انسان‌ها با مشکلات روانی و اجتماعی بیشتری در جوامع مواجه شدند. انسان‌ها همانقدر که تشنه «سرعت» و صنعتی شدن هستند برای داشتن زندگی سالم و دور از تشنج نیز احتیاج به زیرساخت‌ها و بسترهای سرزنده شهری دارند. جهان احتیاج به توقفی داشت که بتواند تغییری در تصمیم‌گیری‌های خرد و کلان خود در شکل‌گیری شهرها ایجاد کند. آلودگی محیط زیست، تغییرات آب و هوایی، افزایش قیمت سوخت و به ویژه شیوع ویروس کرونا که حدود دو سال جهان را با چالش رو به رو کرد، دکمه توقفی بودند که باعث شدند انسان‌ها بیش از پیش به مزیت‌های سبک زندگی سالم پی ببرند و تمایلشان به تجربه این زندگی افزایش یابد.
شهرهای پیشرفته دنیا خلاف ادعای «شهرهای خودرو محور آینده» عمل می‌کنند و در حال طراحی و اجرای مسیرهای دوچرخه‌سواری بیشتری در سطح شهرها جهت فراهم کردن زندگی سالم و حمل و نقل پاک هستند. آنها در حال برنامه‌ریزی برای تغییراتی در سبک طراحی محله‌های شهری هستند که امکان دسترسی کافی به نیازهای مردم از طریق مسیرهای پیاده و دوچرخه در آنها فراهم شود. به این ترتیب احتیاجی به استفاده از اتومبیل برای مسیرهای نزدیک نیست و شهروندان به صورت پویا در محیط شهری حضور خواهند داشت. رفت و آمد فعال مردم در شهر موجب برقراری تعامل با همسایگانشان می‌شود که تا حدی مشکلات روانی و اجتماعی رایج در زندگی مدرن را تعدیل میکند. ترویج عادت حمل و نقل با دوچرخه موجب صرفه جویی در مصرف انرژی، کاهش آلودگی محیط زیست و بسیاری فواید دیگر می‌شود که نشاط و سلامت جوامع را به ارمغان می‌آورد. علاقه به سبک زندگی سالم باعث شده‌است که مردم حمل و نقل با دوچرخه را به رفت و آمد با اتومبیل ترجیح دهند. آنها در حال بازپس گرفتن فضاهای عمومی پیرامونشان هستند که تحت تصرف خودرو درآمده بود. با توجه به چنین نگرشی، شهرهای زیادی در دنیا در جهت ساخت مسیرهای دوچرخه اقدام کردند که در بین آنها شهر کپنهاگ، پایتخت دانمارک، بسیار خوش درخشیده و اقدامات سازنده‌ای انجام داده‌است.
دوچرخه محورترین شهر دنیا
کپنهاگ در سال 2023 به عنوان پایتخت معماری جهان از طرف UNESCO-UIA انتخاب شده‌است. این شهر به دلیل آثار معماری غنی و توسعه شهری نوآورانه میزبان کنگره جهانی معماران UIA است. یکی از دلایل برتری این شهر در توسعه شهری، امکان حمل و نقل پایدار شهری از طریق دوچرخه است. کپنهاگ بستر مناسب برای دوچرخه سواری را با برنامه ریزی شهری اصولی فراهم کرده‌است. در نظر گرفتن مسیرهای کوتاه و زمین‌های خالی در شهر باعث شده‌است که دوچرخه سواران بدون ایجاد اختلال در زندگی شهری به آسانی و در کوتاه‌ترین زمان به هدف خود دست یابند. اما در کنار این زیرساخت‌ها، معماری خوب مسیرهای دوچرخه در این شهر است که آنها را از مسیرهای دوچرخه در شهرهای دیگر جهان متمایز کرده‌است. بهره‌مند شدن از خلاقیت معماران، سرمایه‌گذاری بالا روی زیرساخت‌های شهری و عملی کردن تصمیمات سازنده؛ شهرسازی کپنهاگ را به یکی از دوچرخه محورترین شهرهای دنیا تبدیل کرده‌است.
خیلی از شهرهای دنیا صرفاً به تعداد وجود مسیرهای دوچرخه در شهر اهمیت داده‌اند که عملاً به دلیل با کیفیت نبودن مسیرها، ساکنین تمایلی به استفاده از آنها ندارند. اما کپنهاگ با نگرش کیفی به مسئله و تلاش برای ساخت مسیرهای جذاب و خلاقانه باعث شده‌است که مردم در کنار بهره‌مند شدن از امکان دوچرخه سواری ایمن در مسیر از مناظر پیرامون هم لذت ببرند و تجربه حضورشان از شهر را ارتقاء دهند. تحولات معماری و شهری کپنهاگ باعث افزایش تمایل شهروندان به استفاده از دوچرخه و استفاده کمتر از خودروهایشان شده است. به حدی سیاست «ساخت شهر دوچرخه محور» در کپنهاگ خوب عمل کرده که در این شهر تعداد دوچرخه‌ها از خودروها و حتی انسان‌ها بیشتر است.
در ادامه چند مورد از اقدامات شهری و معماری کپنهاگ را می‌خوانیم که باعث ایجاد فرهنگ موفق دوچرخه‌سواری در آن شده است. این اقدامات باعث تبدیل کپنهاگ به بهترین شهر دنیا از نظر حمل و نقل با دوچرخه شده‌است.
پل‌های بدون ماشین برای رفت و آمد و ملاقات با دوستان
کپنهاگ شهری است احاطه شده با آب که کانال‌های آب از میان آن عبور کرده‌است. وجود پل‌ها روی این کانال‌ها برای اتصال بخش‌های مختلف شهر جزئی از هویت آن هستند. بعضی از این پل‌ها نه فقط برای خودرو که برای عابرین و دوچرخه‌سواران احداث شده‌است که عدم وجود خودرو روی آنها امکان دوچرخه‌سواری آسوده را برای کاربران فراهم کرده‌است. این پل‌ها به عنوان نقاط عطفی هستند که بستر دیدار با شهروندان را فراهم می‌کنند.
برای مثال پل دوچرخه‌سواری اسنیک (Snake) یک مسیر منحنی و نارنجی رنگ در ارتفاع هفت متری از دریا است که دو بخش مهم شهر را به هم متصل میکند. پل ساخته شده از سازه فلزی که با منحنی‌های ایجاد شده در مسیرسرعت دوچرخه را کنترل میکند و با اتصال به پل‌های دیگر سراسر بندر را به هم متصل میکند تا مسیری یکپارچه، کارآمد و سرگرم‌کننده که دید به مناظر عالی دارد برای کاربران فراهم شود.
همچنین پل سیرکلبرون (Cirkelbroen)، نقطه عطفی در معماری شهر است که به توصیف بسیاری، یکی از زیباترین پل‌هاست. مسیر قرارگیری این پل روزگاری مرکز فعالیت‌های دریایی بندر کپنهاگ بوده و این پل به‌عنوان نمادی از آن دوران ساخته شده‌است. این سازه از 5 سکوی دایره‌ای در اندازه‌های مختلف تشکیل شده‌است که از طریق دکل‌هایی با ارتفاع متفاوت روی آب شناور هستند. سکوها درست مثل قایق‌های بادبانی در کنار هم قرار گرفته‌اند که معماری جالب توجهی دارند. طراحی زیگزاگی این پل دوچرخه‌سواران را به تفریح و استراحت دعوت میکند و فرصت آشنایی و تعامل با ساکنین شهر را فراهم میکند. روزانه حدود 5000 نفر شامل دوچرخه سواران، دوندگان و عابرین پیاده از این پل که مشرف به مناظر زیبای بندر است استفاده می‌کنند.
پل 160متری لیل لنگبرو (Lille Langebro) از دیگر پل‌های کپنهاگ است. این پل با طراحی زیبا و مدرن مثل روبانی روی آب تاب خورده و یکی از زیباترین محله‌های شهر یعنی کریستین‌هاون (Christianshavn) را به مرکز شهر متصل میکند. از نکات جالب توجه این پل تفکیک آن از هم به هنگام عبور کشتی‌های بزرگ در مسیر است که منظره چشمگیری را برای عابرین آن ایجاد میکند. مسیر این پل به دو بخش؛ یکی برای عابرین پیاده و دیگری برای دوچرخه‌سواران تقسیم شده‌است که مسیری ایمن و بدون مزاحمت برای عبور و مرور هر دو نوع کاربر ایجاد کرده‌است.
پارکینگ‌های نوآورانه دوچرخه
طبیعی است شهری که به‌عنوان دوچرخه‌محورترین شهر دنیا شناخته می‌شود، می‌بایست برای حفظ نظم در زندگی شهری پارکینگ‌های مناسب نیز برای دارندگان دوچرخه مهیا کند. معماران در کپنهاگ راه‌کارهای خلاقانه و نوآورانه‌ای را عملی کرده‌اند که نه تنها سیما و منظر شهر را به هم نمی‌زند بلکه باعث زیبایی بیشتر شهر نیز شده‌است. پارکینگ واقع در میدان عمومی Karen Blixens Plads از نمونه‌های بارز آن است. این میدان که بین دانشگاه کپنهاگ و کتابخانه سلطنتی دانمارک واقع شده‌است، یکی از بزرگترین میدان‌های پایتخت است که میزبان فعالیت‌های متنوع شهری است. سطوح موج‌داری که به صورت تپه‌های کوچک هستند در این فضا طراحی و ساخته شده‌است که فضای روی آن به‌عنوان یک پارک با طراحی منحصربه‌فرد و سرگرم‌کننده برای اهالی محل کاربرد دارد و فضای زیر آن تپه‌ها، امکان پارک 2000 دوچرخه را فراهم میکند.
دوچرخه‌سواری بین ساختمان‌ها
روش دیگر فرهنگ‌سازی استفاده از دوچرخه در کپنهاگ، ایجاد مسیرهای دوچرخه میان ساختمان‌ها و محوطه آنهاست. برای مثال طراحی محوطه برج Maersk، در این شهر به گونه‌ای است که مسیرهای زیگزاگ دوچرخه در شیب‌های مختلف پیرامون این بنا پیچ و تاب خورده‌اند و ساکنین را به دوچرخه سواری روی آن تشویق می‌کنند. دسترسی به محوطه و پارکینگ دوچرخه به سادگی از روی همین مسیر مهیا است که باعث شده ساکنین بتوانند بدون دغدغه روی آن دوچرخه‌سواری کنند. طراحی و اجرای چنین فضاهایی نه تنها از لحاظ بصری، محیط ساخته‌شده را زیبا نشان می‌دهد بلکه با دعوت مردم به حضور فعال در آنها سلامت و تندرستی شان را ارتقا می‌دهد.
لازم به ذکر است که ایجاد شهرهای دوچرخه‌محور نیاز به وجود علاقه شهروندان به این سبک از زندگی، سرمایه‌گذاری، درک عمیق از الگوهای شهری و بالاتر از همه معماری خوب، هوشمند و خلاق دارد. کپنهاگ با ظرافت این معیارها را پذیرفته و به جهان ثابت میکند که آینده حمل و نقل پایدار هر چند عجیب به نظر می‌رسد ولی به احتمال زیاد دو چرخ دارد و نه چهار چرخ!
منبع:
نظر یا دیدگاه خود را، راجع به این نوشته در این محل درج نمایید.