هیجان خشم و کاربردی‌ترین تکنیک‌های کنترل خشم

هر آنچه باید درمورد هیجان خشم و تکینیک‌های کنترل آن بدانیم

مقدمه

خشم از قدیمی‌ترین و بنیادین‌ترین هیجانات نوع بشر است.

هیجان خشم در کنار ترس، قدیمی‌ترین هیجانات موجود در تمام حیوانات هستند. بطوری که اولین گونه‌های جانوری مانند ماهی‌ها و خزندگان نیز از آن برخوردار بودند. کارکرد تکاملی خشم در طول میلیون‌ها سال، تداوم بقای موجودات و حفظ آن‌ها از خطرات گوناگون بوده است. درنتیجه نسل انسان‌ها نیز از ابتدای پیدایش، دارای هیجان خشم بوده و در طی ده‌ها هزار سال، با متمرکز کردن تمام انرژی در عضلات و آماده کردن افراد برای جنگیدن، از آن‌ها در برابر حیوانات وحشی محافظت کرده و باعث تداوم بقای انسان‌ها شده است.

در دوران عصر تمدن و بخصوص در جامعه‌ی صنعتی امروزی، خطر حمله‌ی حیوانات وحشی یا قبیله‌ی دیگر بسیار کاهش پیدا کرده است؛ اما هنوز هم هنگامی که در زندگی با ناکامی مواجه می‌شویم یا تعارض بین فردی پیش می‌آید، مغز ما طبق عادت چند ده هزارساله‌ی خود شروع به پرخاشگری کرده تا به زعم خود از نسل بشر دفاع کند. اما در صورت استفاده نکردن از تکنیک های کنترل خشم و بروز آنی عصبانیت، پیامدهای رفتار پرخاشگرانه در جامعه می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد. به همین دلیل آموزش مغز برای مدیریت و کنترل خشم، می‌تواند ما را از آسیب‌های ناشی از پرخاشگری حفظ کرده و هیجان خشم‌مان را به سمت اهداف سازنده‌ای هدایت نماید.

فهرست

مقدمه
تعریف خشم
شیوه‌های سه‌گانه مواجهه با خشم
چه چیزی باعث می‌شود بعضی افراد زودتر عصبانی شوند
عصبانیت چه نقشی در زندگی شما ایفا می‌کند؟
چه اختلالاتی پشت هیجان خشم می‌توانند باشند؟
9 تکنیک کاربردی برای کنترل خشم
فکرهایمان، ما را عصبانی می‌کنند
داروهای کنترل خشم
جمع‌بندی و سخن آخر

تعریف خشم

خشم یکی از هیجانات اساسی تمام حیوانات بوده که باعث ایجاد احساس دلخوری، نارضایتی یا خصومت می‌شود و در کنار هیجانات دیگری مانند شادی، ناراحتی، حسادت و نفرت قرار می‌گیرد. این هیجانات با بقای گونه‌ی جانوری پیوند خورده و در طول دوره‌ی تاریخ بشری امتداد یافته و به موازات آن تکامل یافته‌اند.

خشم با پاسخ‌های رفتاری سیستم سمپاتیک(جنگ، گریز و فریز)، در ارتباط بوده و افراد را برای جنگیدن آماده می‌کند. البته که خشم می‌تواند جوامع را برای مبارزه با بی‌عدالتی، تغییر قوانین یا اجرای هنجارهای جدید بر‌انگیزاند. اما از سوی دیگر اگر به راحتی یا به صورت تکراری فعال شود، در بلندمدت می‌تواند به روابط آسیب زده یا در بلندمدت صدمات جسمانی شدیدی ایجاد کند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

شیوه‌های سه‌گانه‌ی مواجهه با خشم

در هنگام عصبانی شدن، قبل از اینکه بتوانیم به راه های کنترل خشم فکر کنیم، بصورت خودکار نسبت به خشم عکس‌العمل نشان می‌دهیم.

شیوه‌ی ذاتی و طبیعی ابراز خشم، برخورد پرخاشگرانه در هنگام خشمگین شدن است. پرخاشگری در طول ده‌ها هزار سال، پاسخی طبیعی و سازگار به تهدیدات بوده که با قرار دادن افراد در حالت "جنگ و گریز" و آزاد کردن منابع انرژی، باعث قدرتمندتر شدن افراد می‌شود. پرخاشگری به ما اجازه می‌دهد تا در شرایط خطر بجنگیم و در هنگام حمله‌ی دیگران، از خودمان دفاع کنیم اما همان‌طور که گفتیم پیامدهای بسیار زیادی دارد. تا حدی که افراد ناتوان از کنترل خشم، به عنوان آخرین خط درمان، به استفاده از داروی کنترل خشم روی می‌آورند و بعد از آرامش نسبی، تکنیک های کنترل خشم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مردم از فرایندهای هشیار و ناهشیار متنوعی برای مواجه شدن با احساس خشم‌شان استفاده می‌کنند. سه رویکرد اصلی برخورد با خشم عبارت‌اند از: بیان خشم، سرکوب خشم و آرمیدگی.

بیان خشم

بیان قاطعانه‌ی‌(نه پرخاشگرانه) احساس خشم، سالم‌ترین شیوه برای بروز آن است. برای بیان این چنینی، باید بیاموزید که چگونه آنچه را که به آن نیاز دارید و چگونگی رسیدن به نیازتان بدون آسیب رساندن به دیگران را به صورت روشن و واضح بیان کنید. قاطع بودن به معنی زورگویی یا همیشه طلبکار بودن نیست، بلکه به معنی احترام گذاشتن به خودتان و دیگران است.

سرکوب کردن خشم

ما در جامعه‌ نمی‌توانیم با هر شخص یا موضوعی که باعث عصبانیت ما شده است، برخورد فیزیکی داشته باشیم؛ قوانین، هنجارهای اجتماعی و احساس مشترک میان افراد، حد و مرزهایی را برای میزان بروز خشم قرار می‌دهد. این می‌تواند باعث شود که ما به صورت عادت‌گونه به سرکوب کردن خشم‌مان روی بیاوریم.

خشم می‌تواند سرکوب شود و سپس تبدیل شده یا تغییر مسیر بدهد. در این صورت سرکوب شدن خشم، بخش ابتدایی فرایند کنترل خشم به حساب می‌آید. سرکوب خشم به این شکل رخ می‌دهد که فرایند فکر کردن را متوقف کرده و بر روی موضوعات خوشحال کننده متمرکز شوید. هدف سرکوب یا مهار کردن خشم، تبدیل کردن آن به رفتاری سازنده است.

عوارض ناشی از سرکوب بلندمدت خشم

سرکوب کردن خشم در شرایطی که با خشمی غیرقابل کنترل مواجه می‌شویم، کاربردی بوده و شاید تنها راه پیش روی ما باشد. اما استفاده‌ی مکرر از این روش بدون اینکه با تکنیک های کنترل خشم همراه شود، می‌تواند بسیار خطرناک باشد. خطر این مدل از پاسخ به خشم، این است که اگر خشم اجازه پیدا نکند تا ابراز شود، می‌تواند به درون فرد هدایت شود. خشم درونی شده می‌تواند منجر به ایجاد سرآسیمگی، فشار خون بالا، افسردگی و بخصوص سرطان شود!

طبق تحقیقات متعدد، وقوع بیماری سرطان در افراد با الگوی شخصیتی منفعل-پرخاشگرانه(افرادی که خشم خود را سرکوب کرده و بجای مقابله‌ی رودررو با افراد، به صورت غیرمستقیم با عملکرد ناقص یا اشتباهات مکرر آن را بروز می‌دهند؛ بدون اینکه دلیل رفتارهایشان را بگویند) شیوع بسیار بیشتری دارد.

همچنین سرکوب متمادی خشم می‌تواند باعث افزایش مداوم آن شده و به جایی برسد که صبر فرد از دست برود و خشم خود را به صورت انفجاری بیان کند.

بیان نکردن خشم می‌تواند مشکلات دیگری را ایجاد کند. می‌تواند مانند رفتارهای منفعل‌-پرخاشگرانه یا الگو‌های شخصیتی که همیشه بدبین و خصمانه به نظر می‌رسند، منجر به بروز انفجاری خشم بشود.

افراد زودجوش، یاد نگرفته‌اند که با استفاده از تکنیک های کنترل خشم و بیان قاطعانه، به روشی درست، خشم خود را تخلیه کنند. جای تعجب ندارد که این افراد روابط اجتماعی خوبی نیز نداشته باشند.

آرمیدگی(ریلکسیشن)

در نهایت شما می‌توانید خشم خود را از درون آرام کنید. آرمیدگی یکی از اصلی‌ترین روش های کنترل خشم است. آرام کردن تنها به معنی کنترل رفتارهای بیرونی نیست، بلکه کنترل کردن پاسخ‌های درونی، اقدام برای کاهش ضربان قلب، آرام کردن خود و تجربه‌ی احساس خشم است که به آن اجازه داده می‌شود تا فرونشیند.

تمرینات ساده‌ی ریلکسیشن مانند تنفس عمیق و تصویرسازی محیط امن و آرام، می‌تواند به آرام‌تر شدن احساس خشم کمک کند. کتاب‌ها و دوره‌های آموزشی مختلفی وجود دارد که به شما در یادگیری تکنیک های ریلکسیشن کمک می‌کند و زمانی که این مدل تکنیک ها را فرا می‌گیرید، می‌توانید آن تکنیک ها را در موقعیت‌های مختلف امتحان کنید. اگر در یک رابطه‌ی عاطفی قرار دارید که هر دو طرف مکرراً عصبانی می‌شوید، یادگیری این مدل تکنیک ها برای هر دوی شما می‌تواند ایده‌ی بسیار کاربردی باشد.

دکتر اسپلیبرگ معتقد است هنگامی که هیچ‌کدام از این سه روش مورد استفاده قرار نگیرد، دقیقاً همان زمانی است که افراد به خودشان آسیب می‌زنند.

چه چیزی باعث می‌شود که بعضی افراد زودتر عصبانی شوند؟

برخی افراد بطور ژنتیکی تندخوتر و زودجوش‌تر هستند.

بر اساس نظر جری پروفسور دیفنباخر[1]، بعضی افراد حقیقتاً عصبی‌تر از دیگران هستند. این افراد از میانگین جامعه راحت‌تر و شدیدتر عصبانی می‌شوند. همچنین از سوی دیگر افرادی وجود دارند که عصبانیت خود را با صدای بلند بروز نمی‌دهند اما به شکلی مزمن، در اکثر مواقع تحریک‌پذیر و بدخلق هستند؛ برای چنین افرادی، استفاده از راه های کنترل خشم و سازگاری اجتماعی، سخت‌تر از دیگر افراد است.

عصبانیت می‌تواند ناشی از فعل و انفعالات خارجی یا داخلی بدن باشد. شما می‌توانید از شخص خاصی (مانند همکار یا کارفرما) یا اتفاق خاصی(ترافیک خیابان‌ها، کنسل شدن پرواز) عصبانی باشید، از سوی دیگر خشم شما می‌تواند ناشی از نگرانی یا فکر کردن درمورد مسائل شخصی باشد.

استعداد خشم به چند عامل مربوط می‌شود که دوتا از اصلی‌ترین آن عوامل عبارت‌اند از:

1- عامل ژنتیکی یا فیزیولوژیکی

شواهدی وجود دارد که بعضی کودکان تحریک‌پذیر و حساس و عصبی به دنیا می‌آیند و این نشانه‌ها در سال‌های اولیه‌ی زندگی کاملاً بروز پیدا می‌کنند. چنین کودکانی با کوچک‌ترین ناکامی‌ها بسیار عصبانی و پریشان‌حال می‌شوند و در شرایط بحرانی نیاز به داروی کنترل خشم پیدا می‌کنند.

2- عامل روانی‌-اجتماعی

غالباً عصبانیت به عنوان چیزی مذموم و منفی است. ما معتقدیم که بروز اضطراب یا افسردگی یا دیگر هیجانات قابل قبول است اما بروز هیجان خشم قابل قبول نیست. درنتیجه، ما یاد نمی‌گیریم که چگونه از تکنیک های کنترل خشم استفاده کنیم یا آن را به سمت فعالیت‌های سازنده‌ هدایت کنیم.

پژوهشگران همچنین متوجه شدند که پیش‌زمینه‌ی خانوادگی در این زمینه نقش ویژه ایفا می‌کند. بطور معمول، افرادی که به راحتی عصبانی می‌شوند، از خانواده‌هایی وارد جامعه می‌شوند که تخریب‌گر، بی‌ثبات و ناتوان در مدیریت روابط عاطفی‌شان هستند.

عصبانیت چه نقشی در زندگی شما ایفا می‌کند؟

برای ارزیابی اینکه هیجان خشم چه نقشی را در زندگی شما ایفا می‌کند و اینکه آیا بیشتر از کاربردهای آن استفاده می‌کنید یا در حال آسیب زدن به خودتان و زندگی‌تان است؛ می‌توان از تست‌های روانشناسی استفاده کرد. پرسشنامه ی خشم اسپلیبرگ به عنوان یکی از شناخته شده‌ترین و بهترین پرسشنامه‌ها در این حوزه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پرسشنامه تمام ابعاد خشم و رفتارهای شما در برابر آن را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. از جمله‌ی این موارد می‌توان به ارزیابی احساس خشم(اینکه چقدر خشم را در زندگی خود احساس می‌کنید)، بیان خشم(که آیا این بیان کلامی است یا فیزیکی)، میزان توانایی شما در کنترل خشم(اینکه آن را سرکوب کرده و به خشم درونی تبدیل می‌کنید یا به وسیله‌ی تکنیک‌ های کنترل خشم بیرونی آن را کنترل می‌کنید) و ارزیابی میزان خلق و خوی خشمگین، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. برای انجام تست خشم اسپلیبرگ، می‌توان از اینجا اقدام نمود.

چه اختلالاتی پشت هیجان خشم می‌تواند باشد؟

غالباً اختلالات پشت احساس خشم، مربوط به دو دسته‌ی اختلالات خلقی(شامل طیف افسردگی و به ویژه کژتنظیمی خلقی ایذایی یا طیف دوقطبی) و اختلالات اضطرابی(به ویژه اضطراب فراگیر)می‌شود.

با توجه به این که تشریح این اختلالات از حوصله‌ی این مقاله خارج است، در مقاله‌ای دیگر به صورت جداگانه این اختلالات را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

تنها به این نکته بسنده می‌کنیم که وجود اختلال افسردگی یا اضطراب، باعث ایجاد فشار روانی بسیار زیادی می‌شود که در بلندمدت، سیستم عصبی مرکزی افراد را تحت فشار قرار داده و این باعث می‌شود که آستانه‌ی تحمل افراد پایین آمده و تحریک‌پذیرتر می‌شوند. تنها استثنا در اختلال دوقطبی و فاز شیدایی است که افراد به شدت پرخاشگر و تحریک‌پذیر می‌شوند، اما در آن لحظه فشار خاصی بر روی آن‌ها وجود ندارد.

برای کنترل خشم ناشی از اختلالات روان‌پزشکی، بسته به شدت اختلال گاهی نیاز به داروی کنترل خشم وجود دارد که جلوتر در سرفصلی مجزا به آن می‌پردازیم.

9 تکنیک کاربردی برای کنترل خشم

تکنیک‌های کنترل خشم، باعث مدیریت آن به سمت اهداف سازنده می‌شود.

1)به بدن خود کش و قوس بدهید

گردش گردن و گردش شانه، نمونه‌های خوبی از حرکات آسان و ملایم یوگا شکل است که بدون نیاز به تجهیزات ویژه، باعث می‌شود تا بدن خود را کنترل کرده و هیجانات‌تان را مهار کنید.

2) لحظه‌ای مکث کنید

به خودتان زمانی برای استراحت بدهید. از دیگران فاصله بگیرید. در این زمان محدود، می‌توانید اتفاقات را بررسی کرده و هیجانات خود را به سطح طبیعی برگردانید. حتی شاید قرار دادن زمانی برای دور شدن از دیگران به قدری برای شما کمک کننده باشد که بعد از آن ترجیح بدهید تا برای چنین لحظاتی، برنامه‌ی زمان‌بندی شده قرار دهید.

3) علامت‌های نشان‌دهنده‌ی توقف و ایست را نقاشی کنید

در هنگام انفجار خشم، ترسیم علامت‌های جهانی مربوط به توقف، به شما کمک می‌کند تا آرامش بیشتری داشته باشید. این یک راه‌حل سریع است که به شما کمک می‌کند تا نیازها و رفتار خودتان را مصور کرده و از موقعیت عصبانیت‌زا خارج شوید.

4) قدردانی را تمرین کنید

در میان تمام چیزهایی که حال شما را بد کرده است، چند لحظه بر روی اتفاقات خوب موجود، تمرکز کنید. در نظر بگیرید که چقدر داشته‌های ارزشمندی در زندگی دارید. چنین کاری باعث می‌شود تا تمرکز شما خنثی شود و دیدگاهی 360 درجه به موضوع داشته باشید.

5) برای آن فرد نامه بنویسید

نوشتن نامه یکی از بهترین تکنیک های کنترل خشم بوده که در رویکرد طرحواره درمانی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای فردی که شما را عصبانی کرده نامه نوشته یا به او پیام بدهید؛ سپس، آن متن را پاک کنید. این کار باعث می‌شود که خشم خود را با کلماتی که می‌نویسید بروز دهید، بدون این که مخاطب متوجه شده و ابراز خشم، پیامد آسیب‌زایی برای شما داشته باشد. نوشتن نامه، یکی از “تکنیک‌های تخلیه‌ی هیجانی” در “رویکرد طرح‌واره درمانی” است. گاهی اوقات، بروز هیجانات شما به هر شیوه‌ای که بشود، تمام آن چیزی است که به آن نیاز دارید.

6) تصور کنید که فرد خاطی را بخشیده‌اید

بخشیدن افرادی که باعث ناراحتی شما شده‌اند، نیاز به شجاعت، شکوفایی و مهارت‌های عاطفی زیادی دارد. اگر قادر به چنین کاری نیستید، حداقل برای مدت محدودی تظاهر به چنین کاری کنید، در این صورت برای یک مدت زمان محدود، احساس خوبی را تجربه خواهید کرد.

7) همدلی را تمرین کنید

از راه های کنترل خشم نسبتاً سخت‌تر و بلندمدت‌تر، این است که سعی کنید تا از نگاه دیگران دنیا را ببینید. زمانی که شما واقعه یا داستانی را از دیدگاه دیگران تعریف کنید، ممکن است به مفاهیم جدیدی دست پیدا کنید و عصبانیت شما کاهش پیدا کند.

8) بخندید

هیچ چیز به اندازه‌ی روحیه‌ی خوب، حال بد را تغییر نمی‌دهد. با پیدا کردن یک چیز خنده‌دار مثل بازی کردن با بچه‌ها، دیدن استندآپ کمدی یا میم‌های طنز موجود در اینستاگرام، عصبانیت خود را محو کنید.

9) روش‌های خلاقانه پیدا کنید

خشم خود را به یک دستاورد محسوس تبدیل کنید. در هنگام عصبانیت، می‌توانید نقاشی بکشید، باغبانی کنید یا شعر بنویسید. احساسات، سوق‌دهنده‌های قدرتمندی برای ایجاد خلاقیت در افراد هستند. از چنین فعالیت‌‌هایی برای کاهش خشم خود استفاده کنید.

فکرهایمان، ما را عصبانی می‌کنند

به عبارت ساده، تغییر در ساختارشناختی، تغییر شیوه‌ی فکر کردن شماست. افراد عصبانی گرایش دارند تا افکار درونی‌شان را با کلماتی کاملاً رنگی و شفاف توضیح دهند. زمانی که شما عصبانی هستید، احتمالاً افکار شما بسیار اغراق‌آمیز و بیش‌ازحد دراماتیک می‌شود.

به این مدل افکار ناکارآمد، تحریف‌های شناختی گفته می‌شود. تحریف‌های شناختی یکی از اصلی‌ترین موانع استفاده از تکنیک های کنترل خشم می‌باشد. سعی کنید تا افکار منطقی‌تری را جایگزین این افکار کنید. برای مثال، بجای اینکه به خودتان بگویید:"اوه، این افتضاحه، فاجعه‌ست، همه چیز خراب شد". به خودتان بگویید: "این اتفاق آزاردهنده بود و قابل درک است که بخاطر آن ناراحت شده باشم، اما دنیا تمام نشده است و در هر حالت، عصبانی شدن هیچ چیزی را درست نمی‌کند".

تحریف‌های شناختی

زمانی که با خودتان صحبت می‌کنید، مراقب کلماتی مانند "هیچ‌وقت" یا "همیشه" یا کلماتی شبیه به آن باشید. ما به این مدل از افکار ناکارآمد، شیوه تفکر "همه یا هیچ" یا "تفکر سیاه و سفید" می‌گوییم که به عنوان یک تحریف شناختی مطرح می‌شود. در این شیوه‌ی تفکر، هیچ چیز نسبی نیست، یا خیلی خوب است یا خیلی بد.

برای مثال، "فلان ماشین دیگه هیچ‌وقت کار نمی‌کنه" یا "تو همیشه مسائل رو فراموش می‌کنی". این جور جملات نه تنها درست نیست، بلکه باعث می‌شود تا احساس کنید که عصبانیت‌تان منطقی بوده و هیچ راه‌حلی برای این مشکل وجود ندارد. همچنین افراد با تفکر همه یا هیچ، کسانی را که سعی به کمک کردن برای حل مشکل دارند، بیگانه و تحقیر می‌کنند.

در کتاب "از حال بد به حال خوب" نوشته آرون بِک[2]، تحریف‌های شناختی مفصلاً بیان شده و شیوه‌ی مقابله‌ی با آن نیز آموزش داده شده است. با استفاده از این کتاب، قادر خواهید بود تا به شیوه‌ی بهتری با خشم خود کنار بیایید.

البته که کنترل هیجان خشم در مواقع عصبانیت و تحلیل منطقی افکار، نیاز به تمرین بسیار زیاد داشته و به هیچ عنوان آسان نیست. به همین دلیل هم تمرینات مکرر مدیتیشن می‌تواند میزان کنترل شما را بر روی عصبانیت‌تان بالا ببرد تا هنگام عصبانیت، افکارتان را راحت‌تر تحلیل کرده و در صورت نیاز جایگزین کنید. به عبارت دیگر، افزایش خود کنترلی بر روی هیجانات و افکار، میزان نتیجه‌بخشی استفاده از راه های کنترل خشم را بسیار افزایش می‌دهد.

انتظارات افراد عصبانی، خشم آن‌ها را شعله‌ور می‌کند

افراد عصبانی تمایل دارند تا دیگران همواره در ایده‌آل‌ترین حالت ممکن باشند: منصف، قدردان و همواره موافق با نظرات‌شان باشند و همه چیز آن‌طور که می‌خواهند پیش‌ برود. همه‌ی افراد به این مسائل علاقه‌مند هستند و زمانی که شرایط خوب پیش‌ نمی‌رود، آسیب دیده و ناراضی می‌شوند؛ اما افراد عصبانی این مسائل را از دیگران مطالبه می‌کنند و زمانی که انتظارات‌شان برآورده نمی‌شود، نارضایتی آن‌ها تبدیل به عصبانیت می‌شود.

داروی کنترل خشم

متخصصان روانشناسی، در اصطلاح عصبی و زودرنج بودن را با "خلق تحریک‌پذیر[3]" نام می‌برند.

از آنجا که یکی از شناخته‌شده‌ترین انتقال‌دهنده‌های عصبی موجود که بیشترین ارتباط را با خلق و خو دارد، سروتونین است، داروهای مهارکننده‌ی انتخابی باز جذب سروتونین یا SSRIها هستند که متخصصان به عنوان داروی کنترل خشم از آن‌ها استفاده می‌کنند. البته که برای خشم ناشی از اختلال دوقطبی یا سیکلوتایمیا که بیشتر در دوران مانیا(شیدایی) اتفاق می‌افتد، از داروهای تثبیت‌کننده خلق مانند لیتیوم، کاربامازوپین یا والپورات سودیوم استفاده می‌شود.

اما در صورت عدم وجود این دو اختلال، داروهای SSRI مانند فلوکستین(برای ایرانی‌ها زیاد استفاده می‌شود)، سرترالین، سیتالوپرام و داروهای دیگر را می‌توان نام برد.

داروهای دیگری که به عنوان داروی کنترل خشم تجویز می‌شوند، خانواده داروهای سه حلقه‌ای هستند که می‌توان به بنزودیازپین‌ها یا آمی‌تریپتیلین‌ها نیز اشاره کرد.

و در نهایت سومین گروه دارویی که به عنوان داروی کنترل خشم مورد استفاده قرار می‌گیرد، داروهای مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز(MAOIs) هستند.

زمانی که چنین داروهایی در کنار تصحیح تحریفات شناختی و خودکنترلی هیجانی بدست آمده از مدیتیشن قرار می‌گیرد، راه برای استفاده از تکنیک های کنترل خشم به شکلی کاربردی و اثرگذار باز می‌شود.

توجه: البته که استفاده از دارو ضرورتاً نیازمند تشخیص درمان‌گر یا روان‌پزشک بوده و استفاده خودسرانه از آن می‌تواند مرگ‌آور باشد.

جمع‌بندی و سخن آخر

با اینکه هیجان خشم در بقای انسان‌ها در طول تاریخ تأثیر بسزایی داشت و در شرایط کنونی نیز باعث می‌شود که بتوانیم در جامعه از حقوق‌مان دفاع کنیم، اما استفاده نکردن از تکنیک های کنترل خشم و مهار نکردن رفتارهای پرخاشگرانه، پیامدهای بسیار زیاد اجتماعی، روان‌شناختی و جسمانی برای انسان‌های عصر مدرن دارد.

از سوی دیگر استفاده از تکنیک‌های کنترل خشم نیاز به ثبات نسبی هیجانی و تصحیح افکار غیرمنطقی و در شرایط خشم‌های انفجاری، استفاده از داروهای کنترل خشم دارد. در این مقاله با پرداختن به تمرینات مدیتیشن برای ایجاد ثبات هیجانی، بیان تحریف‌های شناختی و صحبت درمورد داروهای کنترل خشم، تا حدی با مقدمات استفاده از روش های کنترل خشم آشنا شدیم. با امید اینکه بتوانیم خشم باستانی خود را با دنیای مدرن امروزی تطبیق دهیم.