فضا و مکان در اینستاگرام تجربه می‌شوند!

در ابتدای استفاده از اینستاگرام، عکس‌های خوش آب و رنگ غذاهایمان در این رسانه اجتماعی بیش از هر چیزی جلب توجه می‌کرد. اما هر چه بیشتر پیش رفتیم و تعداد کاربران اینستاگرام بالاتر رفت؛ شاهد این موضوع هستیم که تمام آنچه که در پیرامون ما قرار دارد، از ظاهر غذاها گرفته تا ظاهر فضا و مکانی که در آن حضور داریم و عکسش را در این رسانه منتشر می‌کنیم، مورد توجه کاربران است. کاربران، عواطف و احساساتی که برای یکی از آنها به طور فیزیکی اتفاق می‌افتد را به صورت دیجیتال به واسطه تصاویر منتشر شده از آن موقعیت، تجربه می‌کنند.

اینستاگرام به مثابه فضای عمومی

با توجه به استفاده روزافزون از رسانه‌های جمعی مثل اینستاگرام، شاهد تأثیر آنها در بسیاری از بخش‌های زندگیمان هستیم. اینستاگرام را می‌توان نوعی فضای عمومی تلقی کرد. یک خیابان یا پارک مجازی! مخاطبان ما چشمان نظاره‌گر ما و فعالیت‌های ما در این پلتفرم هستند. بنابراین وقتی تصویری از خود و فعالیتمان در این شبکه به اشتراک می‌گذاریم، همانند زمانی که سعی می‌کنیم خود را آراسته کرده و خارج از منزل برویم، پیرامون خود را جذاب و چشمگیر جلوه می‌دهیم تا مخاطبان خود را تحت تأثیر قرار دهیم. تلاش برای جذاب‌تر به نظر رسیدن باعث شده است که بیشتر به نحوه طراحی فضاهایی که در آن زندگی، کار یا بازی می‌کنیم توجه کنیم. زیرا به هنگام تصمیم‌گیری برای حضور در یک فضای خاص به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که: آیا آن مکان به قدری جذاب است که بتوان در آن عکسی زیبا برای انتشار در اینستاگرام گرفت و تجربه خود را با مخاطبان به اشتراک گذاشت؟ این سؤال، که تا قبل از وجود اینستاگرام نقشی در زندگیمان نداشت، اکنون بر نحوه تصمیم‌گیری ما در انتخاب مکان و حضور در آن تأثیرگذار است. 

تجربه مجازی از کافه‌-رستوران‌ها

پررنگ شدن نقش اینستاگرام در تشویق ما برای حضور در یک فضا، صاحبان کافه‌ها و رستوران‌ها را برآن داشته است که بیش از پیش به طراحی فضای داخلی مکان کسب و کار خود فکر کنند. آنها تقریباً برابر با کیفیت غذایی که به مشتریان خود ارائه می‌دهند به فضای جذابی که بتوان در آن عکس‌های زیبا هم گرفت توجه دارند. زیرا هر چه عکس‌ها زیباتر باشند، کاربران اینستاگرام بیشتر جذب حضور در این مکان خواهند شد و تجربه کاربر از فضا مطلوب خواهد بود. 

شاید برایتان جالب باشد بدانید قدیمی‌ترین رستوران جهان به اسم بوتین که ارنست همینگوی، نویسنده برجسته تاریخ ادبیات، هم به آن رفت و آمد داشت در سال 1725 در مادرید، پایتخت و بزرگترین شهر اسپانیا، شروع به کار کرد. این رستوران غذاهای لذیذ و بی نظیری را عرضه می‌کند که به هر گردشگری در این شهر توصیه می‌شود که به آنجا برود و غذایی میل کند. شاید برای نسل ما چنین به نظر برسد که احتمالاً این رستوران که غذاهای لذیذی دارد و از انتخاب‌های نویسنده برجسته ادبیات هم بوده است، فضای معماری شاعرانه‌ای داشته است. ولی اینطور نیست! در قرن 18ام، نورپردازی و فضای طراحی شده یک رستوران در اولویت دوم؛ بعد از کیفیت غذای آن قرار داشت. اصلی‌ترین عامل حضور افراد در یک رستوران یا کافه، در واقع کیفیت غذاها ونوشیدنی‌هایی بود که ارائه می‌شد. هیچ فردی حتی فعالان در صنعت گردشگری نیز به نوع طراحی این رستوران، تنگی فضا و پله‌های باریک آن نقدی وارد نمی‌کردند.

اما در عصر حاضر خواسته‌های مشتریان فراتر رفته و مردم دنبال جذابیت‌های دیگری در کنار غذای سفارشی‌شان هستند. در عصر دیجیتال مردم به اشتراک تجربه‌هایشان از فضا به صورت دیجیتال علاقه دارند و اینستاگرام این بستر را فراهم کرده است. شاید بهتر باشد بگوییم اینستاگرام این تمایل را در مردم ایجاد کرده است!

دراین عصر مکان‌هایی که انتخاب می‌کنیم از آنها دیدن کنیم، در آنها غذایی میل کنیم یا حتی بمانیم و استراحت کنیم لازم است به گونه‌ای طراحی شوند که قابلیت تهیه عکس، ویدیو و انتشار آن در اینستاگرام را داشته باشند. به عبارتی دیگر طرح یک فضا و مکان بایستی قابلیت اینستاگرامی شدن را داشته باشد تا بهانه تجربه اتفاق‌های متنوع و متفاوت، عاملی برای حضور ما در آن باشد!

تجربه آنگوس پراید (Angus Pride)، مدیر کافه‌-رستوران اِولین (Evlyn’s Café Bar) که در منچستر انگلستان قرار دارد، در خصوص اتخاذ تصمیم جدید برای طراحی فضای رستورانش شنیدنی است. او می‌گوید: «ما روی تمایل مشتری مدرن برای ایجاد پس‌زمینه‌ای زیبا و خیره‌کننده برای عکاسی سرمایه‌گذاری کرده‌ایم». به گفته او در طرح ارائه شده برای این کافه_رستوران حتی به هارمونی و هماهنگی طرح کلی معماری با بشقاب‌های کوچک و بزرگ سبک شرقی و خاورمیانه‌ای که این رستوران برای مشتریان خود ارائه می‌دهد نیز توجه شده است. توجه به تصویر استخراج‌شده از یک مکان برای انتشار در رسانه‌های اجتماعی تاکنون هرگز جزء برنامه‌های کسب و کارها نبوده است. اما به گفته آنگوس پراید: «وقتی ما پی بردیم که با رویکرد جدید که در طراحی معماری خود اتخاذ کردیم، بسیار مورد توجه کاربران اینستاگرام که مخاطبان ما هستند، قرار گرفتیم بر این رویکرد پایبند ماندیم و از آن به‌عنوان کلیدی‌ترین فاکتورها در کسب وکارمان استفاده کردیم». همانطور که در تصویر زیر می‌بینید، پراید می‌گوید: «در معماری داخلی این کافه از ترکیب مواد و مصالحی استفاده شده است که در ترکیب با گیاهان آویزان و معلق، نظر هر بازدیدکننده و مشتری را چه به صورت فیزیکی و چه به صورت مجازی با تصاویر و ویدیوهای آن از طریق اینستاگرام به خود جلب می‌کند».

شهر از دریچه اینستاگرام

فقط فضاهای داخلی  رستوران‌ها و کافه‌ها نیستند که احتیاج به بازسازی و تجدید طراحی دارند. طراحی شهر نیز از موضوع اینستاگرامی شدن مستثنا نیست. توجه به طراحی شهری دعوت‌کننده سابقه دیرینه داشته است. ریچارد راجرز، معمار مشهور بریتیشی، شهر توسکانی پینزا را که اکنون یکی از میراث جهانی به حساب می‌آید، از نخستین و بزرگ‌ترین تلاش‌ها برای طراحی شهری اومانیستی می‌داند. این شهر در زمان پاپ پیوس دوم، در سال 1459 میلادی در اطراف یک میدان اصلی بازسازی شد. این طراحی به گونه‌ای بود که بازدیدکنندگان را تشویق به درنگ در فضای شهری می‌کرد تا لحظات لذت‌بخشی را تجربه کنند. 

شوردیچ (Shoreditch) یکی از سرزنده‌ترین ناحیه‌های لندن است که مملو از اتفاقات به‌روز و متنوع، فضاها و ساختمان‌های عمومی طراحی شده نفوذپذیر و جذاب است. فضا به قدری متنوع است که مردم را برای ثبت لحظات زیبا که در آن تجربه می‌کنند ترغیب و آنها را به عکاسی و انتشار تصاویرشان به صورت آنلاین وا می‌دارد. نقاشی‌های دیواری زیبا و خلاقیت هنری که در طراحی جای جای این منطقه استفاده شده است، برای هر شهروند دارای گوشی هوشمند که امکان عکاسی دارد اغوا کننده است. 

شاهد شهر پویا بودن به واسطه طراحی چشمگیر که تصویر ذهنی مثبتی را ایجاد می‌کند ارزش درنگ و توقف برای عکاسی و خاطره‌آفرینی ندارد؟ کاربران اینستاگرام به واسطه تصاویری که از طریق لنز دوربین گوشی‌های هوشمندشان تهیه و در اینستاگرام پست شده‌اند، به طور غیرواقعی و مجازی فضایی را تجربه و در آن زندگی می‌کنند.

طبق آمار ارائه شده از طرف اینستاگرام در سال 2017، نیویورک در آمریکا پرعکس‌ترین شهر دنیا در اینستاگرام بود. پس از آن به ترتیب مسکو و لندن قرار داشتند. با یک جستجوی ساده در اینترنت متوجه جاذبه‌های بی‌شمار این شهرها می‌شوید که برای هر بیننده‌ای خیره‌کننده است. این شهرها چیزی برای تماشا و تجربه کم ندارند! امروزه تصاویر منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام شبیه بیلبورد دیجیتال عمل می‌کنند و باعث می‌شوند مردمی که حتی در یک محدوده ساکن نیستند برای تجربه حضور در  فضا به آن مکان بروند.

مردم به پدیده عکاسی و انتشار محتوای بصری از آن فضا در بستر دیجیتال علاقمندند و طراحی خلاقانه یک مکان نیز به این علاقه فرصت تجربه شدن می‌دهد. می‌بینیم که گرایش و ذائقه مردم طی سال‌ها تغییر کرده است. این تغییر نشاندهنده تأثیر دنیای دیجیتال بر نوع علایق و انتظارات ما از فضا است. مردم در مقایسه با گذشته توقع متفاوتی از معماران و طراحان شهری در خلق فضای پیرامونشان دارند. به گفته کیت بیویس (Kate Beavis) یک متخصص در تیم وینتیج اینتریرز (Vintage Interiors): «این روزها توجه به نوع طراحی فضایی که پاسخگو به نیاز اینستاگرام هم باشد جزء قاعده‌ای در طراحی به حساب می‌آید که بهتر است معماران آن را در پروسه طراحی خود در نظر بگیرند». با توجه به رغبت و علاقه مردم به دیجیتالی شدن تجربه‌شان از فضا، بهتر است مسئولین فعال در حوزه معماری و طراحی شهری در فعالیت خود برای بالا بردن حس دلبستگی مکان و سرزندگی یک محله یا همسایگی، گام‌های مؤثرتری بردارند. تصمیم‌های آنها در پروسه طراحی بهتر است به گونه‌ای باشد که به میل مردم برای بالاتر رفتن تجربه کاربر از فضا به صورت دیجیتال نیز پاسخگو باشد.

شناخت موزه‌ها و اماکن تاریخی از طریق اینستاگرام

قابل تأمل است که موزه‌ها، بناهای عمومی و فرهنگی شهر نیز از چشمان ناظران و کاربران اینستاگرام پنهان نیستند و مسئولین شهری به جذاب دیده شدن آنها از دریچه اینستاگرام نیز توجه دارند تا بتوانند تعداد بازدیدکنندگان خود را افزایش دهند. برای مثال موزه لوور پرعکس‌ترین موزه در مقایسه با سایر موزه‌ها در اینستاگرام است. اما می‌دانید شهرت موزه از چه زمانی بیش از پیش شد؟ از زمانی که موزیک ویدیوی آهنگ  Apeshit از Jay-Z و Beyonce منتشر شد. توجه مردم بیش از پیش به موزه و آثار هنری نمایش داده شده در آن جلب شد. موزه داران نیز در واکنش به این موزیک ویدیو یک تور 90 دقیقه‌ای معرفی کردند که باعث جذب بازدیدکننده به موزه، عکاسی و انتشار عکس‌های متنوع در کنار آثار مختلف در اینستاگرام شد.

تجربه مجازی آثار هنری با ماهیت فیزیکی در اینستاگرام

در هر جای دنیا، مکان، فضا یا اثر هنری دیده می‌شود که نگاه‎‌ها را به خود جذب می‌کند وتمایل به ارتقاء تجربه کاربر از فضا دارد. این تجربه از طریق شبکه‌های اجتماعی با تصاویر رنگارنگ و دلفریب به تمام افراد روی کره زمین منتقل می‌شود. برای مثال اثر هنری به نام اتاق باران (Rain room) که در باربیکن لندن در سال 2012 به نمایش گذاشته شد، یک اثر تعاملی است که وقتی از میان آن گذر می‌کنید تجربه حضور در یک باران سیل آسا را خواهید داشت. آیا می‌دانید تاکنون به واسطه رسانه‌های اجتماعی این حس به تمام دنیا سفر کرده و چه تعداد از مردم دنیا حس درگیری در باران سیل اسا را بدون حضور در فضای فیزیکی تجربه کرده‌اند؟ اینستاگرام و رسانه‌های اجتماعی باعث شده‌اند که ما آثار هنری را لزوماً به طور فیزیکی لمس و تجربه نکنیم؛آثار هنری بسیاری در سراسر دنیا به صورت دیجیتالی و مجازی تجربه می‌شوند. 

اینستاگرام و نوآوری در طراحی فضا و مکان

سایت کالچر ترک (Culture Track) در سال 2017 گزارشی را ارائه داد که از مطالعه حدود 4000  مخاطب فعالیت‌های هنری و فرهنگی توسط یک شرکت بازاریابی به دست آمده بود. افراد مورد مطالعه تجربه‌های نو وآمیخته با سرگرمی‌های جالب مثل رویدادهای متنوع را به آموزش صرف ترجیح می‌دادند. بنابه این مطالعه افراد مورد بررسی، خواهان تجربه دیجیتال در تمام فعالیت‌های فرهنگی موردنظرشان بودند. همین علاقه مردم باعث شده است روز به روز به تعداد فضاهای نوآورانه و مملو از اتفاقات غافلگیرکننده و هیجان‌انگیز افزوده شود.

موزه بستنی ایالت متحده واقع در نیویورک بستر متفاوتی را مهیا می‌کند. موزه‌ای مملو از فرصت‌های ناب برای شاد بودن و عکاسی وانتقال تجربه کاربر به مخاطبانش در اینستاگرام! این فضای خاص طراحی‌شده با بیش از 160000 پست تگ شده در اینستاگرام به یک پدیده دیجیتال تبدیل شده است. عکس‌های شیرینی‌های غول‌پیکر، تک‌شاخ‌ها، ژست افراد شاد روی تاب‌های صورتی که در سوپر مارکت ساختگی هستند همه انتقال دهنده حس جدید آن کاربران از فضاست. 

یا موزه‌ای به اسم کارخانه رنگ در نیویورک به‌عنوان یک موزه هنری و تعاملی تقریباً به طور کامل برای افراد دارای دوربین طراحی شده است. الکساندرا لانگ (Alexandra Lange) منتقد طراحی و معماری اشاره می‌کند: «چنین مکان‌هایی با طرح‌های خارق العاده و امکانات نوآورانه به راستی که نمایشگاه سیار محسوب می‌شوند. چون بی‌شمار عکس از آنها در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد که افراد می‌توانند با دیدن آنها به طور دیجیتال در فضا حضور داشته باشند». در کنار این فضای طراحی شده افرادی که با شما در فضا حضور دارند و فعالیت‌های متنوعی انجام می‌دهند نیز به عکس‌ها روح می‌بخشند و باعث جذاب‌تر به نظر رسیدن حس و حال فضا می‌شوند. حتی تجربه یک فضا به صورت دیجیتال نیز با حضور مردم و فعالیت آنهاست که معنادارتر می‌شود!

استفاده روزافزون از تلفن‌های هوشمند، صاحبان فروشگاه‌ها و فضاهایی که بازدید می‌کنیم را به خلق راه‌های جدید برای تجربه زندگی از طریق ابزارهایی مثل تلفن هوشمند وا می‌دارد. کم کم شاهد محو شدن مرز بین فضای واقعی و مجازی هستیم که نگرش ما به مقوله طراحی مکان و فضا را در آینده تحت تأثیر قرار خواهد داد و حرفه معماری شاهد نوآوری‌های بیش از پیش خواهد بود.

منبع:

برگرفته از مقاله‌ای تحت عنوان آیا اینستاگرام در حال تغییر شیوه طراحی جهان است؟ از مجله آنلاین گاردین:

Is Instagram changing the way we design the world? | Life and style | The Guardian