شناخت بیماری افسردگی، پیشگیری از آن و چالش عدم مصرف بی‌رویه‌ی دارو

شناخت بیماری افسردگی می‌تواند به پیشگیری، درمان و مراجعه‌ی به موقع به پزشک یا متخصص کمک کند و از مصرف خودسرانه‌ی دارو جلوگیری کند.

افراد افسردگی را به دلایل مختلفی تجربه می‌کنند. شاید به تازگی عزیزی را از دست داده باشید و یا در شغل و روند تحصیل‌تان دچار مشکل شده باشید؛ هر کدام از این اتفاقات می‌تواند عاملی برای سوق دادن شما به سمت افسردگی باشد اما این تمام ماجرا نیست. تاکنون فکرکرده‌اید که آیا صرفاً بی‌حوصله‌بودن یا نداشتن انگیزه برای انجام کاری، افسردگی محسوب می‌شود یا نه؟ معنای واقعی افسردگی چیست؟ چه عواملی باعث بروز آن می‌شوند؟ آیا تنها راه مقابله با افسردگی مصرف داروست؟ چگونه می‌توان از بروز افسردگی پیشگیری کرد؟ در ادامه به بررسی پاسخ این سؤالات پرداخته و به آگاهی بیشتری درباره‌ی افسردگی و راه‌های درمان آن خواهیم رسید.

بی‌شک بدون شناخت اختلال افسردگی، تعیین راه‌های درمان و پیشگیری از آن امکان‌پذیر نیست پس در ابتدا بررسی می‌کنیم که افسردگی چیست؟ واقعیت این است که فرد باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد تا افسرده تلقی شود و تشخیص دقیق و صحیح آن، نیاز به معاینه و بررسی پزشک یا متخصص دارد؛ در نتیجه هر تغییر خلق و کاهش انرژی در فرد لزوماً به معنای افسردگی نیست.

افسردگی چیست؟

افسردگی یک اختلال خلقی (همراه با تغییر خلق‌وخو) است که باعث احساس غم و اندوه مداوم و از دست دادن علاقه به چیزها و فعالیت‌هایی می‌شود که زمانی از آن‌ها لذت می‌بردید. همچنین می‌تواند باعث ایجاد اختلال در تفکر، حافظه، تغذیه و خواب شود.

طبیعی است که نسبت به موقعیت‌های دشوار زندگی، مانند از دست دادن شغل یا طلاق، احساس غم یا اندوه داشته باشید. اما تفاوت غم با افسردگی این است که علائم افسردگی تقریباً هر روز به مدت حداقل دو هفته ادامه می‌یابد و علائم دیگری غیر از غم و اندوه را نیز به همراه دارد.

افسردگی می‌تواند افراد در سنین مختلف، چه کودک و چه فرد بزرگسال را تحت تأثیر قرار دهد پس در نتیجه محدودیت سنی ندارد.

برخی بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون و همچنین سکته مغزی، بیماری MS، اختلالات تشنجی، سرطان و دردهای مزمن می‌توانند احتمال ابتلا به افسردگی را افزایش دهند.

علائم افسردگی

علائم افسردگی بسته به نوع آن متفاوت است. به طور کلی علائم افسردگی عبارتند از:

احساس غم، ناامیدی یا نگرانی؛ البته کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی، ممکن است به جای غمگین بودن، تحریک‌پذیر باشند.
لذت نبردن از چیزهایی که قبلاً باعث خوشحالی فرد می‌شد.
به‌راحتی عصبانی یا ناامید شدن
پرخوری یا کم غذا خوردن، که ممکن است منجر به افزایش وزن یا کاهش وزن شود.
مشکل در خواب؛ بی‌خوابی یا زیاد خوابیدن
انرژی کم و خستگی
اختلال در تمرکز، تصمیم‌گیری و حافظه
مشکلات جسمی مانند سردرد، معده درد یا اختلال عملکرد جنسی
داشتن افکار خودآزاری یا خودکشی

تشخیص افسردگی

پزشکان یا متخصصان، افسردگی را طی بررسی کامل علائم، سابقه‌ی پزشکی و سابقه‌ی سلامت روان افراد تشخیص می‌دهند. فرد افسرده باید حداقل پنج علامت ذکرشده را هر روز، در تمام طول روز، به مدت دو هفته داشته باشد. علاوه بر موارد ذکرشده گاهی پزشکان از آزمایش‌های مختلف مانند آزمایش خون نیز برای بررسی بیماری‌های زمینه‌ای فرد و به دنبال آن، احتمال بروز افسردگی استفاده می‌کنند.

چه عواملی زمینه‌ساز افسردگی می‌شوند؟

باید بگوییم که طیف گسترده‌ای از شرایط و عوامل محیطی وجود دارند که می‌توانند افسردگی را در فرد ایجاد کنند. شناخت این عوامل می‌تواند به شما کمک کند تا علت افسردگی خود را شناسایی کنید و به درمان بهتر آن بپردازید. در ادامه به تعدادی از عوامل مؤثر در بروز افسردگی اشاره می‌کنیم:

ژنتیک: سابقه‌ی افسردگی در خانواده شما ممکن است احتمال ابتلای شما به آن را نیز افزایش دهد. البته مکانیسم دقیق این اتفاق هنوز مشخص نیست.

مرگ یا از دست دادن عزیزان: با وجود این که غم و اندوه واکنش‌های طبیعی بدن به وقایع دردناک زندگی هستند؛ گاهی اوقات، وقایع پراسترس مانند مرگ نزدیکان، علائم جدی افسردگی مانند افکار خودکشی یا احساس بی‌ارزش بودن را در فرد ایجاد می‌کنند.

تعارض‌ها و ناسازگاری‌ها: آشفتگی درونی فرد (وقتی که در تصمیم‌گیری‌های خود دچار مشکل می‌شود) و یا مشاجره با خانواده و دوستان می‌تواند منجر به افسردگی فرد شود.

مورد سوء استفاده قرار گرفتن: که شامل سوء استفاده‌ی فیزیکی، جنسی یا عاطفی می‌باشد.

رویدادهای زندگی: اتفاقات جدید و تغییرات زندگی نیز می‌تواند باعث افسردگی فرد شود مانند: از دست دادن شغل یا درآمد، ازدواج، طلاق، بازنشستگی، صاحب‌ فرزند شدن

بیماری‌های مزمن (طولانی مدت): از جمله‌ی این بیماری‌ها می‌توان مشکلات خواب، درد مزمن، اضطراب و بیش فعالی را نام برد.

سوء مصرف مواد مخدر: نزدیک به ۳۰ درصد افرادی که مواد مخدر یا الکل مصرف می‌کنند؛ از بیماری افسردگی رنج می‌برند.

روش‌های درمان

روان‌درمانی: روان‌درمانی (گفتار درمانی) شامل صحبت با یک متخصص سلامت روان است. درمانگر به شما کمک می‌کند تا احساسات، افکار و رفتارهای ناسالم را شناسایی و تغییر دهید. انواع مختلفی از روان درمانی وجود دارد که درمان شناختی-رفتاری (CBT) رایج‌ترین آن‌هاست.

طب مکمل: افراد مبتلا به افسردگی خفیف می‌توانند با درمان‌هایی مانند طب سوزنی، ماساژ و هیپنوتیزم، سلامت خود را بهبود بخشند.

درمان تحریک مغزی: درمان با تحریک مغز می‌تواند به افرادی که افسردگی شدید یا افسردگی همراه با سایر مشکلات عصبی را دارند، کمک کند. از انواع درمان تحریک مغز می‌توان به الکتروشوک درمانی (ECT)، تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) و تحریک عصب واگ (VNS) اشاره کرد.

دارو: داروها با تغییر ترکیب‌های شیمیایی موجود در مغز، به بهبود این بیماری کمک می‌کنند. انواع مختلفی از داروهای ضد افسردگی وجود دارد که باید طبق نظر پزشک تجویز و مصرف شوند.

مشکلات و عوارض مصرف بی‌رویه‌ی داروهای ضدافسردگی

مانند بسیاری از داروها، مصرف دوزهای زیاد داروهای ضد افسردگی می‌تواند خطرناک باشد و احتمال تشنج را افزایش دهد. اختلال در هماهنگی حرکات بدن، گیجی، از دست دادن تعادل بدن، لرزش غیر قابل کنترل دست، سرگیجه و ضربان قلب نامنظم برخی از علائم مصرف بیش از حد این داروها شناخته می‌شود. در صورت وجود این علائم، باید دارو قطع شده و در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود. از عوارض جانبی که طی مصرف این داروها ایجاد می‌شود می‌توان به مشکلات گوارشی، سردرد، اختلال در عملکرد جنسی، خشکی دهان و . . . اشاره کرد. با توجه به عوارض جانبی گسترده‌ی این دسته‌ی دارویی، مصرف آن‌ها بدون نسخه و تجویز پزشک ممنوع می‌باشد چراکه امکان کنترل و پایش عوارض و تنظیم دوز وجود نداشته و می‌تواند عواقب جدی را برای فرد به دنبال داشته باشد.

با وجود ممنوعیت مصرف بدون نسخه‌ی این داروها، آمار موارد مصرف نابجا و یا بیش از اندازه‌ی این داروها، عدد بالایی است. داروهای ضد افسردگی حدود ۶ .۱۷ درصد مرگ‌های ناشی از مصرف بیش از حد دارویی را به خود اختصاص داده‌اند. در اغلب موارد، افراد به اشتباه، بیماری خود را افسردگی پنداشته و شروع به مصرف دارو می‌کنند. اما همانطور که قبلاً هم اشاره شد؛ تشخیص این بیماری نیاز به بررسی‌های دقیق پزشکی دارد و مهم‌تر از آن، عوارض جانبی داروهای این بیماری بسیار زیاد است پس بهتر است از مصرف خودسرانه‌ی دارو پرهیز شود.

روش‌های غیردارویی برای پیشگیری یا کاهش اثرات افسردگی

شاید این سؤال برایتان پیش بیاید که آیا می‌توان با روش‌های غیردارویی از بروز افسردگی و یا شدت یافتن آن جلوگیری کرد؟ باید بگوییم که بله، این امکان وجود دارد. می‌توانید با مطالعه‌ی مقالات و کتاب‌هایی که به این روش‌ها پرداخته‌اند؛ آن‌ها را یاد بگیرید. ما هم در ادامه به تعدادی از این روش‌ها به صورت خلاصه اشاره می‌کنیم:

ورزش کردن به صورت منظم
داشتن خواب باکیفیت
رژیم غذایی سالم
پرهیز از مصرف الکل
گذراندن وقت با دوستان و خانواده
مدیریت استرس و اضطراب

سخن آخر

در این مقاله به شناخت اختلال افسردگی و بررسی علائم آن پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که تشخیص این بیماری نیاز به بررسی و آزمایش‌های پزشکی دارد. همچنین متوجه شدیم که امروزه افزایش مصرف بی‌رویه‌ و خودسرانه‌ی داروهای ضدافسردگی منجر به آسیب‌ها و عوارض جدی در افراد شده است و این داروها حتماً باید زیر نظر پزشک مصرف شوند. در نهایت به چند مورد از الزامات برای سبک زندگی سالم اشاره کردیم که با رعایت آن‌ها می‌توان از بروز افسردگی پیشگیری کرد.