گزیدگی با حشرات و راه‌های پیشگیری و درمان- بخش دوم

گزیدگی با حشرات از اتفاقات رایج طبیعت‌گردی است که شناخت راه‌های پیشگیری و درمان آن، موجب آسودگی خاطر شما در سفر خواهد شد.

در مقاله‌ی قبلی، به اهمیت شناخت انواع گزیدگی و راه‌های درمان آن پی بردیم و گزیدگی با مار و زنبور را مورد بررسی قرار دادیم. در این مقاله نیز به بررسی گزیدگی با حشراتی از قبیل پشه، کک، کنه، عنکبوت و عقرب خواهیم پرداخت. گزیدگی با حشرات را اغلب افراد در زندگی خود تجربه می‌کنند که می‌تواند هم در طبیعت و هم در محیط زندگی انسان‌ها اتفاق بیفتد.

پشه

پشه‌ها با استفاده از قسمت دهانی مخصوص خود یعنی پروبوسیس، پوست انسان را سوراخ می‌کنند تا خون او را بمکند. زمانی که پشه در حال تغذیه است؛ بزاق خود را به داخل پوست منتقل می کند. واکنش بدن به بزاق پشه، منجر به ایجاد برآمدگی و خارش در ناحیه‌ی گزیدگی می‌شود.

علائم گزیدگی با پشه

ضایعات برجسته‌ی قرمزرنگ، که طی چند دقیقه پس از گزش ظاهر می‌شود.
برجستگی سفت، خارش‌دار، قهوه‌ای مایل به قرمز و یا برجستگی‌های متعدد که بعد از یک روز یا بیشتر، ظاهر می‌شوند.
تاول‌های کوچک
لکه‌های تیره‌ی شبیه به کبودی

گزیدگی با پشه در برخی شرایط می‌تواند علایم شدیدی را به دنبال داشته باشد که در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنیم:

کودکان
افراد مبتلا به اختلالات سیستم ایمنی
گزیدگی در پشت گردن پسربچه‌ها

این افراد در صورت گزیدگی با پشه، علائمی مانند تورم و قرمزی وسیع، تب، کهیر و تورم غدد لنفاوی را بروز می‌دهند.

درمان گزیدگی با پشه

در اغلب موارد، نیش پشه‌ها خود به خود بهبود پیدا می‌کند؛ با این حال انجام اقداماتی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم از بروز عفونت در ناحیه‌ی گزیدگی جلوگیری کرده و باعث تسکین علائم خارش می‌شود.

اقدامات اولیه در درمان، شامل موارد زیر است:

محل گزیدگی را با آب و صابون بشویید.
برای کاهش تورم و خارش، یک کیسه‌ی یخ را به مدت ۱۰ دقیقه روی محل گزیدگی قرار دهید. کیسه‌ی یخ را مجدداً در صورت نیاز استفاده کنید.
از خاراندن محل گزیدگی بپرهیزید.
قراردادن مخلوطی از جوش شیرین و آب، به صورت خمیر باعث کاهش خارش می‌شود که برای ساخت آن، ۱ قاشق غذاخوری جوش شیرین را با مقدار کافی آب مخلوط کنید تا خمیری ایجاد شود. سپس خمیر را به محل نیش پشه بمالید. ۱۰ دقیقه صبر کنید و بعد خمیر را بشویید. این کار را سه بار در روز تکرار کنید تا زمانی که خارش برطرف شود.
از یک کرم ضد خارش یا آنتی‌هیستامین استفاده کنید.

در صورت تشدید علائم و یا بروز تب به پزشک مراجعه کنید.

پیشگیری از گزیدگی با پشه

از دافع حشرات استفاده کنید.

توجه داشته باشید که از تماس مواد دافع حشرات با چشم، دهان، زخم و یا پوست تحریک شده‌ی کودک جلوگیری کنید. مواد دافع را روی پوستی که زیر لباس قرار می‌گیرد، اسپری نکنید. به هنگام استفاده از کرم‌های ضد‌آفتاب، ابتدا از ضدآفتاب و سپس از فراورده‌های ضدحشرات استفاده کنید.

پیراهن و شلوار گشاد و آستین بلند بپوشید.
لباس و وسایل (مانند چکمه، شلوار، جوراب و چادر) را به پرمترین (Permethrine) نیم‌درصد آغشته کنید. پرمترین حشره کشی است که پشه‌ها را از بین برده و یا آن‌ها را دفع می‌کند. محصولات پرمترین را به طور مستقیم روی پوست خود استفاده نکنید.
هتل یا اقامتگاهی را انتخاب کنید که دارای تهویه‌ی مطبوع یا توری در و پنجره باشد. اگر بیرون از هتل می‌مانید؛ از پشه‌بند استفاده کنید.

کک

کک‌ها حشرات ریز و بدون بالی هستند که بدنی صاف به رنگ قهوه‌ای تیره دارند. این حشرات پنجه‌های قوی در پایین پاهای خود دارند که به آن‌ها کمک می‌کند تا روی بدن میزبان بچسبند و از خون آن تغذیه کنند. آن‌ها در اطراف درختان، برگ‌ها، علف‌های بلند و درختچه‌ها زندگی می‌کنند و زمانی که هوا گرم است؛ بیشترین فعالیت خود را دارند.

علائم گزیدگی با کک

گزش کک ممکن است در یک خط مستقیم و یا به صورت مجموعه‌ای پراکنده ظاهر شود. گزیدگی اغلب در پاها به ویژه ساق پا و مچ پا اتفاق می‌افتد. نیش کک در صورتی بالای زانو ظاهر می‌شود که مدت زیادی را در حالت نشسته یا دراز کشیده قرار گرفته باشید.

علائم رایج گزیدگی عبارتند از:

خارش و تحریک پوست
حلقه‌ی تغییر رنگ در اطراف گزش

علائم شدیدتر شامل موارد زیر است:

واکنش آلرژیک (کهیر، بثورات، تنگی نفس و تورم)
عفونت ناشی از کک (تب، سردرد، بدن درد، بثورات، حالت تهوع، درد شکم، کاهش وزن، سرگیجه و ضعف)

درمان گزیدگی با کک

گزش کک معمولاً نیازی به درمان ندارد. کرم‌ها یا پمادهای ضد خارش بدون نسخه و آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند خارش و ناراحتی پوست را تسکین دهند. برای درمان این نوع از گزیدگی از موارد زیر استفاده می‌شود:

مصرف آنتی هیستامین های خوراکی
مصرف هیدروکورتیزون موضعی
کمپرس یخ
آلوئه‌ورا: برگ های آلوئه‌ورا حاوی اسید سالیسیلیک است که خارش و درد را تسکین می‌دهد. می‌توانید ژل آلوئه‌ورا را مستقیماً روی محل گزش کک بمالید.
چای بابونه: برای درمان نیش کک، یک چای‌کیسه‌ای بابونه را به آب اضافه کنید. اجازه دهید چای کیسه‌ای حداقل ۲۰ دقیقه دم بکشد. چای‌کیسه‌ای را از آب خارج کرده و فشار دهید تا آب اضافی آن گرفته شود. سپس به مدت حداقل ۱۰ دقیقه روی محل گزیدگی فشار دهید.
عسل: عسل حاوی آنزیمی به نام کاتالاز است که التهاب را تسکین می‌دهد.

اگر علائم شدیدتری پس از گزش (مانند واکنش آلرژیک، تب، سردرد یا بدن درد) ایجاد شد، به پزشک مراجعه کنید.

کنه

کنه‌ها موجوداتی کوچک و عنکبوت مانند هستند که از خون پرندگان و پستانداران از جمله انسان، تغذیه می‌کنند. کنه‌ها بیشتر در جنگل‌‌ها، مراتع، مناطق چمنزار و باغ‌ها یافت می‌شوند.

علائم گزیدگی با کنه

گزش کنه معمولاً دردناک نیست و گاهی اوقات فقط باعث ایجاد یک توده قرمز در محل گزیدگی می‌شود. در برخی موارد، ممکن است همراه با تورم، خارش، تاول و کبودی باشد.

حذف کنه از پوست

اگر توسط کنه گزیده شدید، کنه را در اسرع وقت از پوست خود حذف کنید تا خطر ابتلا به عفونت‌های منتقل شونده از طریق کنه، مانند بیماری لایم کاهش یابد. بیماری لایم، عفونت باکتریایی است که باعث ایجاد بثورات دایره‌ای صورتی رنگ یا قرمز در اطراف ناحیه‌ی گزش می‌شود. برای حذف کنه به ترتیب زیر عمل کنید:

با استفاده از موچین، کنه را به آرامی بدون پیچاندن یا له‌کردن، به طور پیوسته از پوست دور کنید. سپس پوست خود را با آب و صابون بشویید. یک کرم ضد‌عفونی‌کننده روی پوست اطراف محل گزش بمالید.

اگر بعد از گاز گرفتن، دچار بثورات پوستی یا علائمی شبیه آنفولانزا شدید؛ و یا اگر کنه در پوست فرو رفته است و قابل برداشتن نیست، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

عنکبوت

نیش عنکبوت معمولاً بی ضرر است. عنکبوت‌ها فقط در صورت تهدیدشدن، انسان را می‌گزند.

علائم گزیدگی با عنکبوت

به طور معمول، نیش عنکبوت شبیه نیش سایر حشرات است و در اغلب موارد، علائم جدی را ایجاد نمی‌کند اما در صورت گزیدگی با برخی از عنکبوت‌ها، مانند عنکبوت بیوه‌ی سیاه، علائمی مانند گرفتگی و سفتی شکم، حالت تهوع و لرزش بدن رخ می‌دهد که می‌تواند خطرناک باشد.

درمان گزیدگی با عنکبوت

اغلب، نیش عنکبوت‌ بعد از یک هفته، خود‌به‌خود بهبود می‌یابد.

اقدامات اولیه در درمان گزیدگی با عنکبوت، شامل موارد زیر است:

زخم را با آب و صابون تمیز کنید. برای جلوگیری از عفونت، سه بار در روز از یک پماد آنتی بیوتیک استفاده کنید.
یک کمپرس خنک روی محل گزش به مدت ۱۵ دقیقه قرار دهید. این کار به کاهش درد و تورم کمک می‌کند.
در صورت نیاز یک مسکن بدون نسخه و یا آنتی‌هیستامین مصرف کنید.

پادزهر بیوه‌ی سیاه

اگر نیش بیوه‌ی سیاه باعث درد و علائم شدید شود؛ پزشک ممکن است پادزهر تزریقی را توصیه کند. علائم گزیدگی، ۳۰ دقیقه پس از دریافت پادزهر کاهش پیدا می‌کند.

عقرب

نیش عقرب دردناک است اما به‌ندرت منجر به خطرات جدی می‌شود. کودکان و افراد مسن، بیشتر در معرض آسیب‌های جدی به هنگام گزیدگی با عقرب‌ها هستند.

علائم گزیدگی با عقرب

درد (شدید)
بی حسی و گزگزشدن پوست
تورم خفیف
احساس گرما در محل گزیدگی

علائم گزیدگی در کودکان:

دشواری در تنفس
اسپاسم عضله
حرکات غیرمعمول سر، گردن و چشم
تعریق، تهوع و استفراغ
فشار خون بالا و افزایش ضربان قلب
بی قراری و تحریک‌پذیری کودک

در صورت بروز علائم شدید و یا گزیده شدن کودکان، باید به پزشک مراجعه کرد.

درمان گزیدگی با عقرب

اقدامات اولیه شامل موارد زیر است:

تمیزکردن زخم با آب و صابون
استفاده از کمپرس سرد برای کاهش درد
عدم مصرف غذا و مایعات، در صورت داشتن مشکل در بلع
مصرف مسکن مانند ایبوبروفن
دریافت واکسن کزاز

اکثر عقرب گزیدگی‌ها نیازی به درمان پزشکی ندارند. اما اگر علائم شدید باشد، ممکن است نیاز به مراقبت در بیمارستان و دریافت داروهای ضد درد به صورت داخل وریدی (تزریقی) داشته باشد. همچنین پادزهر برای کودکان و بزرگسالان با علائم شدید، تجویز می‌شود.

پیشگیری

هنگام سفر به مناطقی که حضور عقرب‌های کشنده در آن جا شایع است، به خصوص در کمپینگ‌ها یا اقامتگاه‌های روستایی، کفش بپوشید و لباس‌، ملافه‌، وسایل و بسته‌های خود را هرازگاهی تکان دهید.

سخن آخر

حشرات و گزیدگی توسط آن‌ها اغلب بی‌خطر است اما گاهی ممکن است عوارض جدی را به دنبال داشته باشد. به همین منظور بهتر است تا با علائم آن‌ها آشنا باشید، اقدامات اولیه را یاد بگیرید و در صورت لزوم به پزشک مراجعه کنید.